Самат Нургалиев – «Яңа йолдыз» музыкаль проектының 2нче сезоны финалисты. Аның җырлары «Болгар радиосы», «Татар радиосы»нда яңгырап, күпләрне сөендерә. Самат бүгенге көндә Тәтеш районы «Нур» хуҗалыгында экономист булып эшли. Кырда эшләсә дә, күңеле аның гел сәхнәдә. «Интертат» яшь башкаручы белән таныштыра.

Айзат Газизҗановка 31 яшь. Казанның төзелеш университетын тәмамлаган. Мәскәүдә эшләп йөргән җиреннән Актанышка күченеп, крестьян-фермер хуҗалыгын ачып җибәргәндә аңа нибары 24 яшь була. Районда «Актанышбаш» брендын булдырып, 100 меңләп чеби үстереп сатучы эшмәкәр белән сезонның иң кызган чагында күрешеп сөйләштек.

Яз җитүгә, халык берсеннән-берсе уздырыштан бәрәңге утырта башлый. Җир җылынганмы, орлык бәрәңгесе күз чыгарганмы – анысы мөһим түгел. Иң мөһиме – күршедән калышмаска.

Авыл хуҗалыгын «рисклы өлкә» дип әйтәләр. Быел бу күренеш тулы көченә күренә. Былтыр ашлыкка бәя күтәрелгәч, игенчеләр әзрәк рухланып киткән иде. Быел бәяләр тагы аска тәгәрәде, ни буласын белмичә, төпсез коега караган кебек яшиләр. Акча амбарда бикләнеп ята. Фермерлар ашлыкны сата алмый. «Интертат» фермерның хәлен белеште.

Татарстанда тулы көчкә язгы кыр эшләре бара. Игенчеләр шөбһәдә: синоптиклар быел корылык булачак дип фаразлый. Язгы кыр эшләре белән танышу өчен, «Интертат» хәбәрчесе Тәтеш районы басуларында булып кайтты.

Арча районында яшәүче фермер Рафис Аксаков онкологиядән профилактика була торган бодай сорты үстерә. «Интертат»ка ул фермерлык эшендәге кыенлыклар, дәүләт ярдәме һәм илнең икътисади балансы турында фикерләрен җиткерде.

Кар март аенда ук эреп бетте, апрель башыннан бирле бер тамчы да яңгыр төшкәне юк әле, бер басуда чәчүгә әзерләнсәләр, бер басуда, тузан туздырып, көнбагыш уңышын җыялар. Инде чәчәкләр дә күренә. Язның бу кыланмышларыннан нәрсә көтәргә? «Интертат» галим һәм халык синоптикларының фаразларын белештек.

Март уртасында Чувашиядә себер түләмәсе йоктыру очраклары билгеле булды, андагы бер авылда яшәүчеләр авыру үгезне суя. 17 марттан Иске Акташ авылында карантин кертелә. Өч кеше себер түләмәсен йоктырганнан соң, «ветеринария кагыйдәләрен бозу, саксызлык аркасында инфекция таралу» маддәсе буенча җинаять эше кузгатыла.

Казанда татар эшмәкәрләре җыелды. 47 төбәк, 600дән артык делегат һәм 3 көнлек программа. Авылларда тормыш бармы? Җыен – ял итү урыны гынамы? Эшмәкәрлек – чыннан да киләчәк эшеме? «Интертат» хәбәрчеләре Рифат Каюмов, Энҗе Габдуллина, Зилә Мөбәрәкшина татар авыллары эшмәкәрләре җыеныннан репортаж тәкъдим итә.

Яңа канунны «тирес законы» дип атадылар да инде. Аның буенча, тиресне җитештерүче аны үзенең милке дип саный ала, шул ук вакытта тиресне кырга чыгаруда чикләүләр дә кертелә.

Җомга көнне Татарстан фермерлар, крестьян хуҗалыклары һәм авыл хуҗалыгы кооперативлары ассоциациясенең XXIII съезды узды. Фермерлар бүген нинди хәлдә?

Сез хөкүмәттән бушка орлыклар алып булганны беләсезме? Ул орлыклар кайсы районнарга таратыла һәм кемнәргә бирелә? Белмәсәгез, әлеге әңгәмәне игътибар белән укып чыгыгыз.

«Хәерле кич, Гөлүзә! Безнең авылга начар хәбәр килеп иреште. Марат вафат булган...» Төнлә миңа шундый хәбәр килде. Ышанмадым. Төн булса да, хәбәр җибәргән кешегә шалыраттым. Еладым, телефондагы кеше дә елады. Маратны мин гомеремдә бер тапкыр күрдем. Сишәмбе көнне. «Интертат» өчен интервью биргән иде ул. Әмма ул интервьюны фермер үзе укый алмады...

Казанда яшәүче Рәмзия Әхмәдуллинаны күпләр блогер «бакчачы Рәмзия» буларак белә. Ул бакча, гөлләр үстерү буенча киңәшләр бирә, аш-су рецептлары белән дә уртаклаша. Бакча эшләре башланыр алдыннан «Интертат» бакчачы янына кунакка барып кайтты.

Ветеринарлар шәхси хуҗалыкларда нинди эшләр башкара? Шуны күрсәтер өчен, алар журналистларны Биектау районы Зур Көек авылына чакырдылар. «Интертат» әлеге чарадан репортаж тәкъдим итә.

Сөткә бәя нидән чыгып куела? Малларга кадалган прививка, вакциналар өчен халык акча түләргә тиешме? Кышын сөтнең майлылыгын ничек дөрес алырга?

Боланның ите дә, каны да бик файдалы, диләр. Әмма, алардан бигрәк, аның мөгезе «тылсымлы эликсирга» тиң икән. «Ул барлык чирдән: онкологиядән, кан басымыннан, кан авыруларыннан, картаюдан булыша», – ди Алабуга районының «Нократ яры» болан фермасы хуҗалыгы идарәчесе Илназ Насыйров.

Малмыж районы Иске Йөрек авылында 80нче еллардан бирле «Зерновой» колхозы эшли. Киров өлкәсенә баргач, колхоз рәисе Рәшит Хәлиуллин белән очрашкан идек. Колхоз эшендә нәрсә үзгәрде? «Гаделлек бүлмәсе» ничек эшли? Эчүчелек белән ничек көрәшергә? Бу хакта колхоз рәисе фикерләре.

Теләче районы Күкчә авылында «Кыш бабай белән Кичке уен» бәйрәме узды. Бу кичә миңа әниләр искә алып сөйли торган авыл бал-маскарадын хәтерләтте. 3 сәгать дәвам иткән кичә «эх» дигәнче, бер сулышта үтте. Авыл кичәсендә «Татар-информ» хәбәрчесе дә булып кайтты.

– Куян, син кайда? – «Мамадыш» совхозы бистәсендә!

Гыйбрәтле язмышларны чагылдырган фильмнарны яратып карыйбыз. Кино төшерерлек язмышлы шәхесләр үзебезнең янәшәдә яшәвен кайчак күрмибез.

Марий-Эл республикасының Мари-Төрек районындагы Татар Кетнәсе авылына баргач, андагы уңган-булган кешеләргә шаккатып кайткан идем. Шуларның берсе – Гөлсәрия Мәүлетова.

Комбайнчы Ислам Хуҗин дүртенче ел рәттән «Нәүрүз» ширкәтендә урып-җыю кампаниясендә катнаша. Өч ел комбайнчы ярдәмчесе буларак эш серләренә өйрәнсә, быел үзе – төп комбайнчы.

Хәлил Гарипов – гади «Газель» машинасын көпчәкле йортка әйләндергән кеше. Бу гына түгел әле, кечкенә трактор, вездеход, мотоцикл, моторлы самокат – нинди генә техника җыймаган ул! Үзе әйтмешли, берсен сүткән, икенчесен җыя торган...

«Сез безнең Зыятдин хәзрәтне белсәгез! Үзе укытучы, үзе хәзрәт, үзе китап яза, үзе шәҗәрәләр төзи, үзе кабак үстерә, үзе...» – дип тезеп киттеләр, 180 еллык тарихы булган һәм бер тапкыр да, хәтта революция елларында да манарасы киселмәгән Иске Пенәгәр авылы мәчетенең имам-хатыйбы Зыятдин хәзрәт Нәҗметдинов турында.

«Интертат» онкология, диабет, диатез кебек авырулардан профилактика өчен кулланыла торган шәмәхә бодай үстерүче хуҗалыкта булып кайтты. Дистәләгән төр алмагач үстерүче җир җанлы Аксаковлар турында – әлеге язмада.

Авыл өстенә алсу шәфәкъ иңә. Кояш тау өстендәге иске зират өстенә менеп кунаклый да акрын гына төньякка таба авыша башлый...

Марий-Эл якларына барып чыккач, Мари-Төрек районының Татар Кетнәсе дигән татар авылына барырга киңәш иттеләр. Сәбәбе – анда мәдәният йортына ремонт кирәк, журналисттан яздырасылары килә. Юл мәшәкате Казаннан 3 сәгатькә якын булса да, чит төбәктәге татар авылына кузгалдык.

Югары Ослан районының Кызылъяр авылында җәй көне 10 кеше тора. Әлеге авылга Россиянең ерак почмагыннан гаилә күченеп кайткан. 6 балалы гаиләнең төпчек улларын Кызылъярның «хуҗасы» дип атыйлар.