Авылның җаны булса, бетми ул. Җан дигәне – туган җирен яратучы кешеләр. «Интертат» хәбәрчесе зур ачык капкалы, бизәкле тәрәзә рамлы йортлары, акылдан яздыра торган табигате һәм тырыш халкы булган Балтач районы Арбор авылының чын фанатигы Харис абый Һадиев белән авылга экскурсия ясады.

«Китап» радиосы Теләче районы Баландыш авылында «Кичке уен» бәйрәмендә концерт уздырды. Гади генә «кәнсирт» инде бу дип уйламагыз: артистлар килә дип, авыл халкы зурдан кубып халкыбызның онытылып бара торган мирасы – Кичке уен дигән кичә үткәрде.

Теләчедә яшәүче фермер Айназ Фәтхуллин ун ел сарыклар тота. Корбан гаете алдыннан сарык тотучы фермерларның телефоны бер өзелми шалтырыйдыр инде. Авылда корбанга сарык табып булмый бит хәзер. Сарыкның барлыгын елына бер тапкыр искә алабыз диярлек. Фермер белән сарык дәрәҗәсе, иртә өйләнү, миллион ярым сум акча алу турында сөйләштек.

2010 һәм 2021 елгы корылык кабатланса, республика халкын ничек итеп яшелчә белән тәэмин итәргә? Татарстанда мелиорация ничек торгызыла? Уңышлы мисаллар бармы? Әлеге сорауларга җавап табу өчен Татарстан Дәүләт Советы депутатлары Лаеш районы Нармонка авылына күчмә утырышка җыелды.

Авылларны шәхси хуҗалыклар яшәтә. Буыннан буынга күчкән тәрбияне нигез итеп, бар нәрсәне үз куллары белән эшләп тапкан Низамовлар хуҗалыгында булдык. Кызу эш көнендә ачык капкалары һәм ачык йөзләре белән каршы алдылар алар безне.

Авылларда яшәүчеләр бакчаларында матур, кара төстәге, ак тәпиле һәм ак борынлы җәнлекләрне очрата. Бик матур бу җан иясе бакчага зур зыян сала. «Интертат» әлеге җанвар турында мәгълүмат туплады.

Яңгырлар еш явып, көннәр салкын торуга карамастан, басу-кырларда эш тынып тормый. Төп максат – терлекләргә җитәрлек сыйфатлы азык әзерләп калу. «Интертат» Балтач районы Тимирязов исемендәге хуҗалык кырларында сенаж әзерләү процессын күреп, «тимер тауларын» иярләгән чын авыл егетләре белән сөйләшеп кайтты.

Арча районының Масра авылында Руфия Хәйретдинова 100 баш каз асрый. Бу эш белән ул күптәннән шөгыльләнә, каз асрауның барлык нечкәлекләрен белә. 50 бәбкә сатып алудан башлаган эше бүген аңа шактый табыш китерә.

Кичә Чистайда Сабан туе гөрләде. Кояшы, яңгыры, уеннары, ат чабышы, шәрык базары да булды. Чистайга Мәскәүдән һәм Брянск өлкәсеннән вип кунаклар да кайткан иде. Сабан туенда «Интертат» хәбәрчесе дә булып кайтты.

Айгөл Исмәгыйлева Арча районы Шушмабаш авылы кызы. Аның тормыш юлы күпләргә үрнәк булырлык. Бәхетле булыр өчен бик күп сынаулар, югалтулар аша узарга туры килә аңа.

Июнь башы – Сабантуйлар чоры. Авыл урамнары буйлап, Сабантуй бәйрәменә бүләк җыюлар башланып китте. Бүләк җыюны төрле районнарда ничек дип йөртәләр? Бүләккә нәрсә җыялар? Хәбәрчебез районнар буйлап экскурсия ясады.

Язын күрмәгән ташуларын Кукмараның Ядегәр авылында яшәүчеләр җәй башында күргән. Чиләкләп яуган яңгыр сулары басудан тау бите аша авыл уртасына төшеп, бәрәңге-яшелчәләрне, чебиләрне дә агызган. Язын тырышып утыртылган бакчалар мизгел эчендә ләмле бер сазлыкка әйләнгән дә куйган.

Питрәч районы Пимәр авылы янына йөк машиналары кош тизәге ташый икән, халык зарлана дигән хәбәр килгәч, авылга чыгып киттек. Сасы, юлы юк – авыл халкы «Интертат»ка бөтен моң-зарын сөйләде. Безнең халык бигрәк түзем инде дип кайттым.

Быелгы салкын май теплица эчендә дә парландыргычлар ясарга мәҗбүр итә. Кайбер бакчачылар кырау тигән үсемлекләргә стимуляторлар сибеп хәл кертмәкче икән. Тәҗрибәле бакчачы аларны наркотикларга тиңли, ә салкын тигән помидор үсентеләрен чыныга гына дип саный.

Интернетта актарынып утырганда күзем берәүнең шау чәчәккә күмелгән теплицасына төште. Үземнең дә өйдә чәчәк рассадалары үстереп яткан мәлем. Ләкин минекеләр көч-хәл белән тишелеп маташалар, әле чәчәккә кадәр ерак. Болар ничек бу кадәр оста итеп үстерә икән дип, Руфия Галиуллинаның телефон номерын җыйдым.

«Интертат» Татарстанның берничә авылына шалтыратып, көтү чыга башлаганмы икәнен сорашты. Көтүче булмау проблемасын кайсы якларда ничек хәл иткәннәрен дә белештек.

Татарстанда бөтен көченә чәчү эшләре бара. Авыл хуҗалыгы һәм азык-төлек министрлыгы мәгълүматы буенча, чәчүлек мәйданының 44 процентына иген чәчелгән. Игенчеләрнең хезмәте белән танышу өчен «Интертат» хәбәрчесе Теләче районы басуларында булып кайтты.

Бу көннәрдә басуларда, урманнарда кар бөтен көченә эри. Эрегән кар балчыкны ергычлап юл буйларыннан шаулап түбәнгә таба ага да, елгаларны ярларыннан ташыта. Татарстанда ташу вакыты килеп җитте. Ташу карарга дип, Казан артындагы Питрәч районы Чыты авылына юл тоттым.

Яшел Үзән районы Татар Танае авылының кайбер йортлары су эчендә утыра. Идән асты тулы су, кемнең идән өстенә дә чыккан, күршегә көймәдә йөзеп барасы, тавыклар салда йөзә, салдан төшеп киткәннәре аякларын өскә күтәреп йөзеп йөри. Ташу астында калган авылдан - «Интертат» репортажы.

Татарстанда берзаман күпләп соя басулары җәйрәп ятканын күрергә мөмкинбез. Бу культураны игү мәйданнарын арттырырга җыеналар, ә селекционерлар яңа сортлар уйлап чыгару белән мәшгуль булачак. Сояның нинди шәп культура икәнлеге турында Татарстан авыл хуҗалыгы фәнни-тикшеренү институтында семинарда фикер алыштылар.

Сыер асрыйсың икән – субсидиясен бирәләр, ферма төзисең – чыгымын кайтаралар, орлыгын бушлай биреп, яшелчәсен сатып алалар. “Бу субсидияләр кешеләргә авыл җирлегендә яшәп, күпмедер акча эшләргә мөмкинлек бирә”, - дип искәртә Татарстанның авыл хуҗалыгы һәм азык-төлек министры урынбасары Ришат Хәбипов.

Һәр елны 31 гыйнварда дуслар белән мунчага барабыз, дигән сыман, һәр елны 5 апрельдә бер төркем халык елгага боз шартлатырга бара. Быел Татарстандагы беренче боз Кайбыч районындагы Бәрле елгасында шартлады.

X Бөтенроссия татар авыллары эшмәкәрләре җыены делегатлары Буа районы тәҗрибәсе белән танышты. Россиянең кырык төбәгеннән килгән 530 делегат җырлап-биеп, ашап-эчеп, бераз файдалы мәгълүмат туплап кайтты.

Россиянең 500 дән артык татар эшмәкәре өчен киңәш-табыш кору, җыр-бию белән күңел ачу, зарланышып алу белән сугарылган өч көнлек җыен тәмам. Кичә Буада булсалар, бүген Казанда утырыш узды. Президент «мыегына чорнап» барган: «Мин тыңлап утырдым, нәрсәгә игътибар кирәклекне язып куйдым», диде.

Кышы да карлы, мәрхәмәтле булды, уҗымнары да яхшы гына кышлады, тиздән язгы эшләр башланыр дип «әппетитләп» кенә әзерләнеп йөргәндә, санкцияләр, аның артыннан бәяләр күтәрелеп кәефне кырды.

Әтнә районында колхоз системасы патшалык иткәч, анда фермерлар юктыр дигән уй туа. Бар икән. Шуларның берсе — Фидаил Мөхәммәтҗанов. Тормыш иптәше Люция апа белән алар өч ел элек ферма эшен башлап җибәргән. Фермага кадәр икесе дә колхозда эшләгән. Әтнә районында фермер булуы авырмы?

Бүгенге вәзгыятьтә фермерлар нинди авырлыклар белән очраша? Фермерлар куллана торган җиһаз, запчасть, ашлама, ягулыкка бәя арту аларның продукциясен кулланучыга ничек тәэсир итәр? Чебеш, ит, сөт, бал, җиләккә быел нинди бәяләр көтелә? Бу хакта фермерлар «Интертат»ка сөйләде.

Әтнә районы Әйшияз авылында яшәүче Гаяз Нуриев сатуга күпләп лалә чәчәкләре үстерә. Аларның хәзер иң кызу эш вакыты — 8 Мартка килгән заказларны үтисе. Ул эшкә бөтен гаилә җәлеп ителгән. Чәчәк үстерү - ир-ат өчен авыр эшме? Илдәге вазгыять чәчәк бизнесына ничек тәэсир иткән?

Авыл хуҗалыгы һәм азык-төлек министрлыгында Татарстан фермерлары, крестьян хуҗалыклары һәм авыл хуҗалыгы кооперативлары ассоциациясенең XXII съезды узды. Хәзерге вазгыятьтә фермерлар ничек эшли? Нинди ярдәмгә өмет итәләр? Авыл хуҗалыгы продукциясенә бәя артырмы?

Кукмара районы Купка авылында яшәүче Сәлим Сәлахов тирә-якта агач остасы буларак билгеле. Аны эзләп ерак төбәкләрдән дә киләләр икән. Авылда заказга агачтан өй җиһазлары ясау табышлы эшме? Авылда яшәүче останы заказчылар ничек эзләп таба? Юньле хатыннар кая киткән? Сәлим абый белән сөйләшеп кайттык.