Казахстан журналистлары узып баручы елның мәдәни-тарихи вакыйгаларын барлап күзәтү ясаса, һичшиксез, авыз тутырып әйтерлек бер вакыйгалары бар. Ул да булса, Алма-Атада Абай исемендәге милли опера һәм балет театрында сәхнәгә куелган «Хан Солтан. Алтын Урда» операсы. 29, 30 ноябрьдә, 1 декабрьдә премьера аншлаг белән узган.

«Интертат» тарих фәннәре докторы Дамир Исхаковның «Ютуб» каналда татар тарихы турында лекциясенең чираттагы чыгарылышын тәкъдим итә.

«Интертат» тарих фәннәре докторы Дамир Исхаковның «Ютуб» каналда татар тарихы турында лекциясенең икенче чыгарылышын тәкъдим итә.

Тарих фәннәре докторы Дамир Исхаков ютуб каналда татар тарихы турында лекцияләр сөйли башлады. «Интертат» шуларның берсен тәкъдим итә.

Тарих фәннәре кандидаты, төбәкне өйрәнүче тарихчы, җәмәгать эшлеклесе Нурулла Гариф авыллар турындагы фикерләре белән уртаклаша.

Тарих фәннәре кандидаты, Татарстан Язучылар берлеге әгъзасы Нурулла Гариф Вәлиулла Ягъкуб турында истәлекләре белән уртаклаша.

Татарлар яши торган җирләр тарихи урыннарга бай, ләкин аларның күбесе тиешле дәрәҗәдә өйрәнелмәгән. Шундый урыннарның берсе – Башкортстанның Чакмагыш районындагы Кала-Тау. «Интертат» укучыларын Кала-Тау белән таныштырырга телибез.

«Интертат» хәбәрчесе Белоруссиядән «Идел-татар» легионы составындагы 825нче батальонның фашистлар тозагыннан партизаннар ягына чыгу тарихын өйрәнеп кайтып, укучыларга җиткерә.

Бөек Ватан сугышы башланган көннәрдә Белоруссиядәге Брест ныгытмасында хезмәт иткән Кызыл армия хәрбиләренең каһарманлыгын кинолардан карап, әдәби китаплардан укып беләбез. «Интертат» хәбәрчесе Советлар Союзында герое исеменә лаек булган бердәнбер ныгытманы күреп кайтып, укучыларны таныштыра.

1992 елгы «Казан утлары» журналында чыккан «Хәлең ничек, ил кызы?» язмасын тәкъдим итәбез. Шул чордагы хатын-кызларның язмышын хәзерге тормыш яссылыгында чагыштырыуы кызыклы тоелды.

Кытай белән СССРның Даманский уртавы өчен сугышына 54 ел. Корбаннар күп булмаса да, 2 социалистик илнең хәрби конфликты һәм атом-төш сугышын китереп чыгара язган бәрелеш буларак, тарих битләренә кереп кала ул. Татар дөньясын да читләтеп узмаган: Рамай Юлдашев шушы бәрелештә һәлак булган 19 яшьлек абыйсы хөрмәтенә Рамай исемен йөртә.

Алтын Урда ханнары белән Мисыр солтаннарын дуслык кына түгел, туганлык җепләре дә үзара бәйләгән. Урта гасырларда ике ил җитәкчеләре арасында кыз алышу традицияләре булган. Әлеге мәкаләдә Мисыр солтанына кияүгә бирелгән татар кызы Толбийә һәм башка татар шәхесләре турында сүз барыр.

26 январьда «Тинчурин» театрында «Идегәй» дастаны буенча спектакль премьерасы булгач, төрле фикерләр яңгырый башлады. «Интертат» тарихчыларның бу тарихи әсәрнең куелышына карата фикерләрен белеште.

Ринат Мөхәммәдиевнең «Ак кәгазь нидән саргая» романы чыккач, «Нәкый Исәнбәт репрессия чорларында үзен ничек тоткан» дигән сорау кабат калыкты. Филология фәннәре кандидаты Миләүшә Хәбетдинова тырышлыгы белән, язучының кызы Йолдыз Исәнбәт белән очраштык. Әмма 2019 елның декабрендә алынган бу интервью чыкмый калган иде.

Профессор, филология фәннәре докторы Фәһимә Хисамованың (1936-2018) 1987 елның июнь аенда «Казан утлары»журналында чыккан мәкаләсен тәкъдим итәбез.

Башкортстан хакимияте Чишмә районында Евразиянең күчмә халыклар цивилизациясе музее төзергә ниятли. Тарихчылар моңа каршы, чөнки биредә Алтын Урда чорына караган татар археология һәйкәлләре саклана. «Интертат» бу каршылыклы теманы өйрәнде.

«Интертат» Бөек Ватан сугышында дивизияләр белән идарә иткән 10 татар генералы белән таныштыра.

14-16 декабрьдә Шиһабетдин Мәрҗани исемендәге Тарих институтында VII Халыкара Алтын Урда форумы булды. Форумның пленар утырышында Тарих институтының фәнни хезмәткәре, тарих фәннәре докторы Искәндәр Измайлов Алтын Урданың өч гасырга якын яшәү серен аңлатты.

Казан ханлыгы чорының безгә билгеле булган татар шәхесләре бик сирәк. Алар арасында Казанны яулаучыларга зур каршылык күрсәткән атлы гаскәр башлыгы Япанча би дә бар. Һәвәскәр тарихчы Фәргать Әхмәтшин Япанчага стела куярга тәкъдим итә. «Интертат» Япанча хакында мәгълүмат туплады.

Халыкка үз тарихын кайтарырга вакыт, яки төрки халыкларның тарихи берлеген һәм уртак тарихын без ничек өзгәнбез, дигән сорау куя азәрбайҗан публицисты, күпсанлы тарихи китаплар авторы Низамеддин Мустафа.

Филология фәннәре кандидаты, КФУның филология һәм мәдәниятара багланышлар институты татар әдәбияты кафедрасы доценты Миләүшә Мөхәммәтҗан кызы Хәбетдинованың билгеле татар язучысы, бик кызыклы һәм үзенчәлекле шәхес, Г.Тукай исемендәге дәүләт бүләге иясе, Татарстан һәм РСФСРның атказанган сәнгать эшлеклесе Нәкый Исәнбәт турында чыгышы.

1957 елның май – июнь айларында ТАССРның колхоз театрлары, җырларга яраткан эшчеләр, югары сәнгать кешеләре – барысы бергә Мәскәүне гөрләтә. 24 май – 4 июнь көннәрендә башкалада Татар әдәбияты һәм сәнгате декадасы уза. Ул елда мәдәният тармагына шаккатмалы зур акчалар бирелә.

«Казан утлары» журналының 1968 елгы февраль санында әдәбият белгече Альберт Фәтхи татар-башкорт мөнәсәбәтләре турында язган, шулай ук Әхнәф Харисовның башкортлар турында язган китабына да анализ ясаган.

Бу көннәрдә тарихчы Равил Ибраһимовның «Россиянең алтын запасы сере, яки «Казан» Колчак алтыны тарихы» китабы дөнья күрде. Автор, тарихи документларга таянып, Гражданнар сугышында Казан банкыннан алтын югалу вакыйгаларын торгыза.

1 октябрьдә татар халкын яклаган, 90нчы елларда татарның үзаңы үсүенә зур йогынты ясаган күренекле галим, язучы, Анна Ахматованың улы Лев Гумилевның тууына 110 ел була. Шиһабетдин Мәрҗани исемендәге Тарих институты директоры урынбасары Марат Гыйбатдинов белән галимнең татарлар өчен тарихи роле турында сөйләштек.

Язучының «Казан утлары» журналында чыккан мәкаләсендәге фикерләрне тәкъдим итәбез.

Сөембикә манарасы – Казанның гына түгел, бөтен татар халкы символларының берсе. «Казан Кирмәне» музей-тыюлыгының баш архитекторы Рөстәм Зәбиров, манара Казан ханлыгы чорында төзелмәгән, аны татарлар төземәгән, дигәч, каршы фикер язучылар шактый булды. «Интертат» башка тарихчы, археологларның да фикерләрен җыйды.

Бүген Россиядә Икенче бөтендөнья сугышы тәмамланган көн билгеләп үтелә. 2020 елга кадәр бу дата 2 сентябрь дип билгеләп үтелде. 2020 елның апрелендә, Владимир Путин карары белән, дата 3 сентябрьгә күчерелде. Тарих фәннәре докторы Искәндәр Гыйләҗев бу дата һәм гомумән Икенче бөтендөнья сугышының нәтиҗәләре хакында фикерләре белән уртаклашты.