Фермерның тормышка ашмаган хыялы: грантка документ китергәч, министрлык янында үлгән...

«Мин өлгермәдем...» – дип дәвам иттек сөйләшүне. «Бик әйбәт егет иде шул. Ерактан күрсә дә, исәнләшә иде. Ул апасына баласын карарга бик ярдәм итте. Бик зур кайгы», – диде трубкадагы тавыш.

Бу хәбәрне миңа Сарман районы Иске Кәшер авылы музееның фәнни хезмәткәре Илдар абый Йосыпов җиткерде. «Җәлилчеләр җире» проекты буенча Иске Кәшергә барыр алдыннан: «Авылдагы берәр тырыш, уңган кеше белән очрашыр идем, «Интертат» сайты өчен интервью алырга кирәк», – дидем. Ул шунда ук: «Бик тырыш яшь фермер бар – Марат Минһаҗев. Мин аның белән сөйләшермен, ул риза булыр, дип уйлыйм», – диде Илдар абый.

Марат ризалашкан иде...

Илдар абый белән иртән дә сөйләштек. «Бүген алып кайталар. Без кабер казырга барабыз. Әти-әнисенә бик авыр, елыйлар… Сөйләштем. Марат, документларны тапшырып, Авыл хуҗалыгы һәм азык төлек министрлыгыннан чыккан да тукталышка барган. Нигәдер үз машинасында бармаган. Тукталышта хәле начарайган, йөрәге туктаганмы... Ярдәм итеп өлгермәгәннәр. Шунда вафат булган», – дип сөйләде ул.

Бүген көне буе аның җәсәден алып кайтканны көткәннәр. Кичке 4ләргә генә алып кайтып җиткергәннәр. Бүген кич аны җирләделәр…

Бу – киләчәккә бик зур өметләре, зур нияләре булган фермер, мөселман егете Марат Минһаҗевның беренче һәм соңгы интервьюсы…

Марат былтыр ураза вакытында дингә тартыла башлаган. Ураза тоткан, хәзрәттән тәртибен белешеп, намаз укырга өйрәнгән.

«Мин авылда калмадым, мин авылга кайттым»

Беренче күрешкәч тә: «Сезме безнең кадерле кунагыбыз», – дип каршы алды мине фермер Марат Минһаҗев. Ничә яшь икәнен сорадым. Маратка 33 яшь икән.

Димәк, Сез авылда калдыгыз?

Юк, мин авылда калмадым, мин авылга кайттым, – дип җавап бирде Марат. 

Ул авылдагы нигез йортка Әлмәттән кайткан.

Гаилә коргач, әти белән әни авылдан Әлмәткә киткән. Мин Әлмәттә мәктәпне, институтны тәмамладым, аннан соң армиягә киттем. Армиядән соң авылга кайттым. Әти белән әнине дә алып кайттым. Миңа авыл якын, чөнки әби-бабайда үстем. Алар һәрвакыт сыер, үгез тота иде. Бәләкәй чакта көтүгә чыга идек. Тагын да бәләкәйрәк булганда, бабайның көтүдән «куян күчтәнәче» алып кайтканын көтә идем. Сездә «куян күчтәнәче» бар идеме?

Әлбәттә.

Менә тәмле иде ул! Төп нигезне ныгыттым. Мунча салдык. Хәзер инде өйне зур итеп төзисе килә, әлегә ул бәләкәй. Ул шул ук нигездә булачак. Минем ничә буын бабайлар бу нигездә яшәгән. Бу нигез авыл барлыкка килгән вакыттан ук яши. Әти ягыннан әби-бабайлар юк инде, әни ягыннан әби күрше урамда яши, ул – авылдагы иң өлкән кеше. Әбигә 95 яшь тула, – дип сөйләде Марат.

«Сөт юнәлешен үстерәсе иде»

2015 елда ул эш башлаучы фермерларга бирелә торган грантны ала. 

1,5 миллион сум бирделәр. Шул акчага «Газель», 40 баш мал сатып алырга тиеш идем. Бүгенге көндә 70тән артык баш бар. Без үгезләр үрчетү буенча башлаган идек, хәзер сөт юнәлешен үстерәсе иде. Үгезләр белән генә авыр, үгезне үстерү өчен вакыт кирәк, ә сөт көн дә акча китерә. Әлегә сөт, сөттән ясалган продукцияне социаль челтәр аша сатабыз, базарга чыгабыз. Күбрәк сава башлагач, сөтне заводларга тапшырырга ниятлим.

Хәзер гаилә фермасына грант алырга телим. Беренче грантны алганда җиңелрәк иде, хәзер хисаплары, кәгазьләре күбрәк. Узган елда әйбәт эшләгән булсаң, алып була. Иртәгә – документларны тапшыруның соңгы көне, – диде Марат.

Марат Әлмәтнең нефть институтында нефть саклана торган урыннарны проектлаштыру буенча белем алган. Елмаеп кына, үзегез сыер сава беләсезме соң, дип сорадым.

Мин барысын да эшли алам: укол ясыйм, канын да ала беләм, бозауны да тартып чыгарам. Интернетта барысы да бар бит, бөтен кирәкле мәгълүматны табарга була. Беренче 2 елда фермадан чыкмадым да, кулларга сөял чыгып беткән иде. Хәзер тәҗрибә бар инде. Фермада 3 кеше эшли. Җәй көне көтүчеләр белән күбрәк булалар. Барысы да – үзебезнең авылдан яшь егетләр. Сыерлар алгач, Алла теләсә, сыер савучыны да алам. Әлегә үзебез савабыз, – дип җавап кайтарды Марат.

«Бозауларга ияләнәм дә сатканда кызганам»

Маллар торагы – элекке колхозның бер бинасы. Ул янәшәдәге тагын бер бинаны алган. «Анысын да мал белән тутырасы иде. Техника һәм сыерлар аласым килә. Бу бинага да кул салырга теләүчеләр булды. Сүтеп сатарлар иде. Бер кулланылган кирпеч – 4 сум, бу диварлардан ничә сум җыеп була!» – дип аңлатты ул.

Фермер маллар янына иртәнге сәгать 5тә килә икән. «Йоклап калсам, 6да киләм. Йокларга да яратабыз, – дип елмайды Марат. – Кичен 4ләрдә төшәбез, 8дә кайтабыз».

Бозаулар – абзарның икенче ягында. Алар янына узар өчен, бер сыерның артыннан үтәргә кирәк. «Курыкмагыз инде, сез авылдан бит», – дип елмайды Марат. Чыннан да, мине куркытып торган сыер селкенмәде дә.

Яннарына килүгә, бозаулар иреннәрен ялый, телләрен чыгара башлады. Сөт бирәләр, дип уйладылар. 

Берсенә 2 атна. Анысы – иң бәләкәе. Берсенә 1 атна, икенчесенә – 4 кенә көн әле. Мин аларны шешәдән имезәм. Шулай үстергәч, ияләнәсең, сатканда кызганам, – диде Марат.

«Авылда үз-үзеңә хуҗа булып яшисең»

Авылга кайтканыма бер дә үкенгәнем булмады, дип сөйләде Марат. Ул, киресенчә, ашкынып кайткан. 

Монда үз-үзеңә хуҗа булып яшисең. Авылда эш күп, авыр, диләр. Заводта эш җиңелрәк димәс идем. Монда матур табигать, шау-шу юк, тормыш арзанрак. Монда күрше-тирә белән аралашып яшисең, ишек бикләнми, шуңа яшәргә күңеллерәк. Мин – аралашырга ярата торган кеше, – диде Марат. 

Марат әле гаилә кормаган иде. Йөргән кызыгыз бармы, дим. «Бар, кыз да бар. Вакыт кына җитми, эшләр күп әле», –дип елмайды егет. 

Ферма ишеге төбендә сөйләшеп торганда, «Газель» белән, фермерның әтисе Мәҗит абый килеп туктады. «Матур кызлар малайны шәһәргә алып китмәсен, дип борчылдым», – дип елмайды ул, машинадан төшкәндә. 

Улыгыз белән горурланасызмы?

Әйе инде, ничек горурланмаска, безнең терәк ул! – диде әти кеше, куанып.

Мәҗит әфәнде белән Айсылу ханым 2 бала тәрбияләп үстергән. Кызлары Әлмәттә яши, тормышка чыккан, хәзер инде үзе дә әни икән.

Безнең очрашу озак булмады. Марат ул көнне Чаллыдан кайткан гына иде. Шул ук көнне, грант өчен документларны җыеп, Казанга китәсе бар иде. Сорауларым калган иде, шуңа күрә Казанда очрашып яки телефоннан сөйләшеп бетерергә, дип килештек.

 Әмма без очраша алмадык…

Бәлки, әти кешенең дә улы белән соңгы очрашуы булгандыр… Марат ашыга иде. «Соңыннан телефоннан сөйләшеп бетерербез», – диде дә машинасына утырды. Ул көнне без дә, ул да бер юлны үттек. Кичен, исән-сау кайтып җиттегезме, дип смс язган иде. «Сезнең сораулардан соң бик күп фикерләр туды», – диде, әмма аларны миңа сөйләргә генә өлгермәде. «Сез» дип эндәшмәгез инде, авылдагы балалар да миңа «син» дип эндәшә», – дигән иде... Очрашып булмагач, грант буенча эшләре тәмамлангач, 2 көннән шалтыратырмын, дип уйлаган идем. Өлгермәдем...

Минһаҗевлар гаиләсенең тирән кайгысын уртаклашабыз! Аллаһы Тәгалә сабырлык бирсен. Урыны оҗмахта булсын.