Сарман районы Иске Кәшер авылы янында биек тау бар. Ерак юлга, яу кырына чыгып киткән кешеләр шул таудагы кыяга үзләренең исемнәрен язып калдыра торган булган. Анда җәлилче Зиннәт Хәсәнов исеме дә язылган, диләр. «Җәлилчеләр җире» проекты Зиннәт Хәсәнов авылы Иске Кәшердә булып кайтты.

«Интертат» хәбәрчесе Түбән Новгород өлкәсе Сафаҗәй авылында күргәннәре белән бүлешә.

Казанның Мәрҗани мәчетендә Россиянең атказанган, Татарстанның халык артисты Эмиль Җәләлетдинов белән хушлаштылар. Хатыны Венера ханым ковидтан китеп барды, кызы Диана рактан вафат булган иде. Җырчы белән соңгы арада аралашучы булганмы? «Интертат» хәбәрчесе артистны соңгы юлга озату мәрасименнән репортаж тәкъдим итә.

«Интертат» электрон газетасы «Татар журналисты» сәхифәсендә татар журналистикасында үз эзен калдырган, тарихка кереп калган журналистлар белән таныштыруны дәвам итә. Кунагыбыз – 26 ел буена «Ватаным Татарстан» газетасында социаль мәсьәләләрне укучыларга җиткергән, проблемаларны хәл иткән журналист Люция Фаршатова.

«Интертат» электрон газетасы «Татар журналисты» сәхифәсендә татар журналистикасында үз эзен калдырган, тарихка кереп калган журналистлар белән таныштыра башлый. Беренче кунак – милли журналистикага ярты гасыр гомерен багышлаган, Салаваттан дәүләт телевидениесендә беренче интервью алган журналист – Риман Гыйлемханов.

Бу көннәрдә татар җәмәгатьчелегендә, Россия Фәннәр академиясе Себер татарлары диалектын татар әдәби теленнән аерырга, татарларны бүлгәләргә җыена, дигән фикер таралды. «Интертат» әлеге мәсьәләнең чишмә башын өйрәнде.

Тукайның «Туган тел» шигыренә һәйкәл бәйгесенә нәтиҗә ясалды. Әлегә бер проект та уңышлы дип табылмады, бәйге дәвам итә. Шагыйрә Нәҗибә Сафина шул уңайдан фикерләре белән уртаклаша.

Казанда 4нче ел рәттән 14-18 яшьлек кызлар өчен республикакүләм «Асылташ» бәйгесе үтте. Бәйгене башыннан азагына кадәр күзәткән «Интертат» хәбәрчесе фикерләре белән уртаклаша.

Исхак Фәйзуллин Тәтеш районы Әтрәч авылында туган. Буш вакытында шигырьләр яза, гармунда уйнап, көйләр иҗат итә. Аның шигырьләрен район гәҗитләрендә көтеп алалар, ә шәхси аккаунтында 900гә якын язылучысы бар. Аның сүзләренчә, дөнья мәшәкатьләренә бәйле, иҗатны кичектереп торырга туры килгән. Ә хәзер – моның өчен иң уңайлы вакыт, ди ул.

Мәрьям Солтанова-Акчурина исемендәге зыялылар клубы җитәкчесе Нәфисә Акчурина, дастаннар елы уңаеннан, фикерләре белән уртаклаша.

Россия мөселманнары Дини җыены башлыгы, Мәскәү шәһәре мөселманнары Диния нәзарәте һәм «Мәскәү мөфтияте» Үзәк төбәге рәисе, Чувашия Республикасы мөфтие Әлбир хәзрәт Крганов Татарстан журналистлары белән очрашуда Мәскәүдәге татарларның язмышы, җанисәп һәм шәһәрдә төзеләчәк мәчет турында сөйләде.

Башкортстанга – җәлилчеләрнең кече ватаннарына баргач, Чишмә районына керми булдыра алмадык. Түбән Хәҗәт авылында туган Рәхим Саттарны «уникенче җәлилче» дип атыйлар. «Интертат» каһарманның туган ягында ничек зурлаганнарын күреп кайтты.

Мәрьям Солтанова Акчурина исемендәге зыялылар клубы җитәкчесе дастаннар елы уңаеннан фикерләре белән уртаклаша.

Бөтендөнья татар конгрессының Милли шура әгъзасы, Төмән өлкәсе вәкиле Ринат Насыйров 2021 елда узган җанисәпкә карата үзенең фикерен белдерде.

«Җәлилчеләр җире» проектының чираттагы герое – Фоат Булатов. Ул Стәрлетамак өязе Мәләвез авылында туган. Өч елдан соң Булатовлар гаиләсе Оренбургка күченә. Шул вакытта ук ул Муса Җәлил белән таныша – алар якында гына яши, ә еллар узгач, үлем җәзасы көтеп, бер камерада утыра... Бүген Фоат Булатов исемен кече ватанында табып булмый.

«Интертат» хәбәрчесе 2021 елгы җанисәп нәтиҗәләре буенча тарих фәннәре кандидаты, җәмәгать эшлеклесе Тәэминә Биктимерованың фикерләрен белеште.

Санкт-Петербург һәм Россиянең төньяк-көнбатыш төбәге мөселманнары Диния нәзарәте рәисе, мөфти Равил хәзрәт Панчеев Санкт-Петербургтагы җирле татарларның нинди булуы, ни сәбәпле аларның югалып калуы, телне һәм гореф-гадәтләрне ничек саклап калып булуы турында фикерләре белән уртаклашты.

12 гыйнварда Ижау шәһәренә Татарстан Республикасы Премьер-министры урынбасары, Бөтендөнья татар конгрессының Милли шура рәисе Васил Шәйхразыев җитәкчелегендә Идел буе Федераль округы татар иҗтимагый оешмалары җитәкчеләре, Татарстан Язучылар берлеге рәисе Ркаил Зәйдулла, язучылар Факил Сафин, Рафис Корбан​ килде.​

2020 елгы җанисәп нәтиҗәләре буенча, татарлар 600 меңгә диярлек кимегән. «Мәдәни җомга» газетасы баш мөхәррире, язучы, Габдулла Тукай премиясе иясе Вахит Имамов җанисәпкә анализ ясады. Тулы мәкаләне «Мәдәни җомга» газетасыннан укый аласыз, «Интертат» шул мәкаләдәге кайбер фикерләрне тәкъдим итә.

Оренбург өлкәсе Яфар авылында яшәүче укытучы Гөлсем Әсәева Муса Җәлилнең «Соңгы үпкә» шигырендә васыять булырлык шигырь юлларын игътибарга алган. Шуннан бер хыял белән янып китә - каһарман шагыйрьнең әнисе кабереннән Муса Җәлил җирләнгән урынга туфрак илтеп салу һәм Германиядән туфракны Мостафа авылына алып кайту. «Интертат» укытучы белән сөйләште.

Санкт-Петербургның Татар милли-мәдәни автономиясе җитәкчесе Рәис Яркәев татар журналистлары белән очрашуда Питерда ничә татар барлыгы, нинди мәсьәләләр борчыганы һәм аларны хәл итү юллары турында фикере белән уртаклашты.

Адилә Әхмәтҗанова яшь шагыйрә булуына карамастан, Арча үзәк китапханәсендә китапханәче булып эшли, спектакльләрдә катнаша, түгәрәкләр оештыра. Бер сүз белән, туган ягын яраткан уңган-булган татар кызы ул. Адилә белән аның иҗаты, китапханәдә эшли башлавы һәм яшьләр турында сөйләштек.

Бөтендөнья татар конгрессында Милли шураның бюро утырышы булды. Түгәрәк өстәл артында бер төркем татар зыялылары көнүзәк мәсьәләләр – җанисәп нәтиҗәләре, халык санын алуның киләчәккә максат-бурычлары турында фикер алышты. «Интертат» утырыштан репортаж тәкъдим итә.

Нурзадә, Илшат Вәлиев, Әлфия Хәбибуллинаны Новосибирск өлкәсендәге татар авылларына концерт куярга кертмәгәннәр. Сәбәпләр, гаеплеләр, интригалар төрле һәм күп. «Интертат» бу хәлгә ачыклык кертергә алынды.

Мәскәү татарлары «Штабы» лидеры, Татар һәм милли халыклар конгрессы президенты Рөстәм Ямалиев җанисәп нәтиҗәләренә анализ ясый. 2020 елгы җанисәп нәтиҗәләре буенча, татарлар 64670кә кимеп, 84373 калган, бу – 43 процентка кимү дигән сүз.

Язучы Ринат Мөхәммәдиев 2020 елгы җанисәп нәтиҗәләренә карата үз фикерен белдерде.

«Интертат» 2021 елда узган җанисәп материалларын анализлап, татарлар иң күп юкка чыккан төбәкләрне барлады. Саннар – уйларга сәләтле кешене уйландыра торган.

Екатеринбургта яшәүче татар активисты Фәрит Носратуллин белән «иң популяр татар блогеры» дип таныштырдылар. Фәрит абыйга быел 70 яшь тула. Тормыш иптәше Рәсимә апа аны токарь һөнәренә өйрәткән. Менә нинди ул Урал һавасын сулап үскән хатын-кызлар.

Узган елның соңгы көнендә 2021 елгы җанисәп нәтиҗәләре игълан ителде. Әлеге саннар татар тарихчылары һәм җәмәгать эшлеклеләрендә нинди фикерләр тудырган? «Интертат» журналисты күзәтү ясады.

Журналист һәм җәмәгать эшлеклесе Римзил Вәлиев җанисәп йомгаклары буенча уй-фикерләре белән бүлешә.