Татар китабы тарихында иң беренче басма китапны 1612 елда немец галиме Иероним Мегисер яза. «Institutiones linguae Turcicae libri quatuor» басмасында XVII гасырда яшәгән татарларның тел байлыгы тупланган. «Интертат» чит дәүләт нәшире теркәп калдырган иң беренче татарча мәкальләрне барлады.

Икътисад фәннәре кандидаты, Майамида яшәүче Айдар Вафин татар халкына инкыйраз килеп җитте, без - татарча сөйләшүче соңгы буын дип саный.

Татар теле диалектларының әһәмияте нидә, аларны өйрәнү ник кирәк, диалектология тарихы, Башкортстанның төньяк-көнбатыш районнарында яшәүчеләрнең теле башкорт теле диалекты булырга мөмкинме — болар хакында «Татар-информ» агентлыгында матбугат конференциясендә сүз барды.

Шагыйрә, озак еллар «Ялкын» журналында эшләгән журналист Фәйрүзә Мөслимова бүген вафат булды. Якын дусты аның белән кайчан хаҗ кылырга хыялланган? Ни өчен татар журналистикасы белән татар әдәбияты аңа рәхмәтле булырга тиеш? «Татар-информ» хәбәрчесе Фәйрүзә Мөслимованың якын кешеләре турында хатирәләр барлады.

Дөнья буйлап сибелгән татарларны барлау максатыннан сигез сәгатьлек юлга кузгалдык. Алда – Пенза шәһәре һәм Пензада яшәүче татарлар.

«Интертат» күптән түгел Илеш районына барып, халык белән аралашты, анда кемнәр яшәвен ачыклады. Илештә яшәүчеләр, һич икеләнүсез, үзләрен татар дип атый, әмма рәсми мәгълүматлар буенча, биредә башкортлар яши. Бу күренешкә карата Татарстан Язучылар берлеге рәисе Ркаил Зәйдулла үз фикерен белдерде.

Күптән түгел татар тарихчылары Башкортстанга барып, татар активистлары белән очрашты. Очрашуда «Татар-информ» хәбәрчеләре дә булды. Чарада яңгыраган кызыклы фикерләр белән уртаклашабыз.

1975-1985 елларда Апас районы райкомының икенче секретаре булып эшләгән Вячеслав Данилов үзенең туган җирендә — Кайбыч районы Хуҗа Хәсән авылында Тау як татар керәшеннәре музеен ачкан. «Интертат» хәбәрчесе музейны карап, керәшеннәр тарихын өйрәнеп кайтты.

20 ел эчендә берничә йөз мең татарның паспортына «башкорт» дигән мөһер суктырса да, алар үз милләтеннән баш тартмаган. Татарны башкорт дип яздыручы идеологларның берсе - Таһир Ахунҗанов турында «Татарстан яшьләре» газетасында 2002 елда чыккан мәкаләне тәкъдим итәбез.

Җанисәп нәтиҗәләре нинди булыр? Әгәр кеше үз милләтен күрсәтсә, бар да гадел узачак, дип ышандыралар. «Интертат» Башкортстанның рәсми саннары буенча иң күп башкортлар яшәгән районында - Актанышка терәлеп үк торган Илеш районында булып, быел узачак җанисәп нинди булыр дигән сорауга җавапны фаразлады.

Башкортстанда мишәр үзәкләре ачыла дигән хәбәр башта көлке тоелган иде. Мишәр бит беркайчан да үзен татардан аермады, нигә аларны аерылар? Шуны белер өчен мин Башкортстанның Балтач район үзәгенә, халыклар дуслыгы йорты (!!!) карамагындагы мишәр тарихи-мәдәни үзәген киттем.  

«Интертат» Россия Дәүләт Думасы һәм Татарстан Дәүләт Советының элеккеге депутаты, җәмәгать эшлеклесе Фәндәс Сафиуллинның төрле елларда әйтелгән фикерләрен туплады.

«Интертат» хәбәрчесе Омск өлкәсенең Үләнкүл авылы мәктәбендә булды. Татар мәктәбе төбәктә алдынгылар рәтендә исәпләнә, ләкин балалар саны кимүе зур бәлагә әверелеп бара. Мәктәпнең тарихы һәм киләчәге — укытучы күзлегеннән.

Туксанынчы елларда милли хәрәкәттә актив катнашкан Азат Сәйфетдинов бер гасыр элек чыккан матбугаттагы карикатураларны халыкка җиткерә башлады. Азат белән без элекке матбугатның ни өчен кыю булганлыгы, хәзер ни сәбәпле ваклануыбыз һәм җанисәптә нинди нәтиҗәләргә ирешәчәгебез турында сөйләштек.

25 сентябрьдә Ижауда Россиянең төрле төбәкләрендә хезмәт иткән татар журналистлары җыелды. Ул Удмуртия республикасында чыга торган «Яңарыш» газетасының 30 еллык юбилеена багышланган иде.

Башкорт тарихчысы Салават Хәмидуллин башкорт филологы Таһир Баишев турында «Казус Баишева» фильмын әзерләгән. Анда әлеге дә баягы «башкорт теленең төньяк-көнбатыш диалекты» мәсьәләсе кузгатыла. Милләттәшебез, тарихчы Илнар Гарифуллин «Интертат»ка бу фильмның нинди максаттан төшерелгәнен аңлатты.

Бүген Камал театрында илнең 64 төбәгеннән, 12 чил илдән 500 милләттәшебез Бөтенроссия халык санын алу алдыннан Милләт җыенында очрашты.

«Татар яшьләре көннәре» (ДТМ) форумында лидер булган яшьләр өйләнми. Инде ун еллап шундый хәл күзәтелә. Алар үзләре дә: «Лидерлык белән бергә „венец безбрачия“ күчә», — дип шаярта. Шаярту шаярту белән, әмма…

Тара шәһәре Омск өлкәсендә беренче рус мәркәзе булып санала. Биредә Күчем ханның гаскәре тар-мар ителеп, Себер ханлыгы руслар тарафыннан тулысынча алына. Тарада галим Габдрәшит Ибраһимов та туган. Шәһәрнең бүгенге тормышы белән «Интертат» хәбәрчесе танышты.

Омскида VI Бөтенроссия татар төбәк тарихын өйрәнүчеләр форумы узды. «Интертат» хәбәрчесе заманында Себер ханлыгы булган җирлекне өйрәнеп кайтты.

Катнаш гаиләдә үскән Тимур Митрюхин татар теленә мөнәсәбәте турында сөйләде.

Журналист Искәндәр Сираҗи «Интертат»ка биргән интервьюсында «Сәләт» лагерен татар мохитен югалтуда гаепләде. «Сәләт» җитәкчелеге, татар җәмәгатьчелеге ул сүзләргә карата үз фикерен белдерде.

Бүген өч көнлек «Татарча диктант» акциясе башланды. «Татмедиа» Республика матбугат һәм массакүләм коммуникацияләр агентлыгы җитәкчесе Айдар Сәлимгәрәев, җурналистлар һәм язучылар «Татмедиа» агентлыгында, тагын бертөркем җәмәгатьчелек КФУ да татарча дөрес язу осталыгын сынап карады.

Кичә Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры янында Татарстанның халык язучысы Гәрәй Рәхимне соңгы юлга озаттылар. Хушлашу мәрасимендә Камал театры артистлары, Татарстан Язучы берлеге әгъзалары, министрлык вәкилләре, татар җәмәгатьчелеге катнашты.

Бүген Татарстанның халык язучысы Гәрәй Рәхим мәңгелеккә күзләрен йомды. Гәрәй Рәхим кайсы дингә ышанган? Тормышында нинди авырлыклар кичергән? Нигә туган көнен үткәрмәгән? «Интертат» Гәрәй Рәхимнең төрле еллардагы чыгышларыннан фикерләрен, якыннарының хатирәләрен туплады.

«Интертат» хәбәрчесе Башкортстанның Туймазы районында татарлар тормышы белән танышты. Башкортстан татарлары ничек яши, татарлыкны ничек саклый? Башкортстаннан репортаж тәкъдим итәбез.

Лос-Анджелеста яшәүче журналист һәм блогер Айгөл Гыймранова-Лион «Youtube»та Америкада яшәүче татар һәм башкорт мигрантлары турында канал алып бара.

Марий Эл Республикасында 30-40 ел элек мул тормышлы булган татар авылы Пожмара Пүчинкәсе бүген бетеп бара. Заманында гөрләп торган клуб егерме ел элек ябылган. Авылда кибет юк, эшсезлек хөкем сөрә. Халык мәчеткә дә ун еллап йөрми. «Интертат» авылның хәле белән танышып кайтты.

Юлдаш-Акхуҗа (Аккужа) - Учалы районындагы унике типтәр авылының берсе. Безнең хәбәрчебез Учалы якларыннан йөреп кайтты.

Яңагош — Башкортстанның Мишкә районында урнашкан зур булмаган татар авылы. Ул бар дөньяга үзенең рәсми булмаган Советлар Союзы Герое — Гази Заһитов белән дан тота. 20 августта Мишкә районы үзәгендә «халык герое» Гази Заһитовка һәйкәл ачтылар.