Умартачылар өчен татар телендә язылган дистәгә якын китап авторы, умартачылар остазы һәм Башкортстанның журналистика аксакалы Әгъдәл Низаевның «Ел мизгелләрендә бал кортлары белән эшләү» китабыннан һәвәскәрләр умартачыларга киңәшләр тәкъдим итәбез.

Табигатебез биргән нигъмәтләрне тулысынча файдаланган, ялан-болыннарыбызда үскән шифалы, хуш исле үләннәрне кулланучылар елдан-ел арта. Кеше бит саулыгын ныгытыр өчен табигый чыганакларны эзли. Әмма дару үләннәрен дә, агуга әйләнмәсен дисәң, чама белән һәм танып-белеп җыю күпкә хәерле.

Шәһәр читендәге әзер йортларның популярлыгы арта. Чөнки яңа төзелгән йортлардагы фатир бәяләре еш кына зур шәхси йорт бәясенә тиң, кайчак хәтта кыйммәтрәк тә тора. Ә икенчел торакны ипотекага алып булмый диярлек.

Нәсел җепләре Апас районына барып тоташкан, бүгенге көндә Башкортстанның Уфа районының Шамонино авылында яшәүче уңган бакчачы Ризида Мөхәммәтҗанова белән «Интертат» журналисты әңгәмә корды.

Узган атнада яуган карлар, төбәккә килгән антициклон күпләрне аптырашта калдырды. Апрель ахырында ук җылы көннәр булгач, халык, күршеләрдән калышмау максатын алга сөреп, бәрәңге утырту ягын күргән иде, ләбаса. «Интертат» журналисты исә бихисап бакчачыларны, авыл халкын борчыган сорауларга ачыклык кертергә булды.

Февраль ае җитү белән, һәвәскәр бакчачылар үсентеләр утыртырга әзерләнә башлый. Кайбыч районы Кошман авылында бакча эшен яратып башкаручы ирле-хатынлы Миләүшә һәм Илдар Насретдиновларда кунакта булдым. Алар үсентеләрне утырту алымнары турында «Интертат»ка сөйләделәр. Шулай ук, туя агачын үстерү серләрен дә чиштеләр.

Җиләк-җимеш, яшелчә, чәчәк бакчаларында корткыч бөҗәкләрне юк итү, үсентеләрне тукландыру, кәлшәләрне кыраудан саклау ысулларын барладык. Химик матдәләрне кайчан һәм ничек итеп дөрес кулланырга кирәген ачыкладык.

«Әгәр моңарчы бу календарь буенча эшләгәнегез булмаса, сынап карагыз – аерманы бик тиз сизәчәксез», – дип киңәш итә агроном.

Әгәр сатучы үсентенең сыйфат документларын күрсәтүдән баш тарта икән, иң дөресе – аларны сатып алмау.

«Иртәрәк утырту вакыт ягыннан отыш бирми, салкын туфракта бүлбеләр барыбер үсми генә ятачак», ди фермер Минталип Миңнеханов.

Бакчачылар мәш килеп яңа сезонга әзерләнә. Кемдер фатирында лампа астында тырыша-тырмаша рассада үстерә, кемдер инде уңышын сатуга ук керешкән... Быелгы уңышлар һәм фаразлар турында бакчачыларның үзләреннән сораштык.

Тәрәз каршында өем-өем кар ятса да, бакчачылар күңелендә ел әйләнәсе яз. Январь ахыры – февраль башы – җирсөярләрнең сезонга әзерлек вакыты. Бик тиздән алар орлыклар сайлау, туфрак әзерләү, рассада утырту эшләренә керешәчәк.

Шушы көннәрдә бакчачылар үзләренең сезонын башлап җибәрә һәм күп кенә проблемалар белән очраша. Медицина белгечләре әлеге исемлеккә киселү, каймыктырудан башлап, инфекцион авыруларга кадәр кертәләр.

Бакчачылар өчен чын мәгънәсендә урак өсте башланды. Күпләр үсентеләрне бакчага чыгару һәм җиргә чәчәсе орлыкларны әзерләү белән мәшгуль. Кайчан һәм ничек утыртырга, мул уңыш бирсен өчен бакча культураларын ничек тәрбияләргә? «Интертат» хәбәрчесе һәвәскәр бакчачыларның мул уңыш алу серләре белән кызыксынды.

Бакчачыларның урак өсте башланды. Бакчада казынырга яратучыларга эш җитәрлек. Нәрсәне кайчан утыртырга, нәрсә белән ашларга, ничек кисәргә? Бакчачылар өчен төп киңәшләр Sntat материалында.

Бәрәңге - икенче икмәгебез. Күпләр инде үткән атнада бәрәңге бакчаларын кап-кара итеп калдырып килгәндер. Халык бәрәңгене ничек ала, саклый, белгеч нинди киңәш бирә — барысы хакында да тулырак «Интертат» язмасында.

Бәрәңге алу чоры башлангач, инстаграмга зур-зур кабакларын күтәреп төшкән фотоларын элүчеләр арта. Халык ул кабакны нишләтә, ничек ашый, кышка саклыймы — боларның барысы хакында да «Интертат» язмасында.

Иртә яздан төрле яшелчә үсентеләрен утыртып мәш киләбез. Бакчага чыгаргач, уңышы мулдан булсын дип кадерләп үстерәбез. Кайбер елларны уңыш шулкадәр күп була, нәрсә эшләтеп, ничек саклап бетерергә икән дип баш вата башлыйбыз. «Интертат» помидор рецептлары белән лайфхакларны бер язмага тупларга тырышты.

Көннәр көзгә авыша, бакчада алмалар кызара, өлгерә. Кышка хәтле алманы ничек сакларга һәм аннан нәрсәләр ясарга була — шушы сорауларга җавап «Интертат» язмасында.

Борынгы фәлсәфәчеләр барлык табигый организмнарны тере дип санаганнар. Алар уйлавынча, минераллардан алып, үсемлекләр, хайваннар кадәр уйларга, эмоцияләр кичерергә сәләтле. Бүген галимнәр, скептицизм каршылыгын җиңеп, акрынлап шул ук фикергә килделәр.

Бакчачы Фарсель Зыятдиновның җәйнең беренче аенда тууы күкләр билгесе булгандыр. Күпкырлы галим, язучы, икътисадчы Фарсель Зыятдиновның эшчәнлеге гөрләп чәчәк атса, шәхси тормышы чәчәкләре озын гомерле булмый. Тормыш ничек кенә сынамасын, аның тамырлары нык. Фарсель абый гомеренең 83нче елын каршылады.

Саба районы Шәмәрдән бистәсендә яшәүче тәҗрибәле бакчачы Мөнир Зариповтан файдалы киңәшләр.

Күпчелек халык карантинда өендә утыра. Әмма бакчалары булган кешеләр дә бар. Язгы эшләрне нәрсәдән башларга? Нәрсә чәчәргә ярый, ә нәрсәне кичектереп торырга? Бу сорауларга Казан дәүләт аграр университетының авыл хуҗалыгы фәннәре кандидаты, доцент Александр Абрамов җавап бирде.

Энҗе Латыйпова кечкенә генә җирдә дә күп һәм мул итеп кыяр, помидор, борыч, бәрәңге үстергән. Шулай ук бакчачы чәчәкләр утырту белән дә шөгыльләнә. Бакчада мул уңыш алу серләре белән ул «Татар-Информ» хәбәрчесе белән дә бүлеште.

Сентябрь – бакчада эш бетте дип җиңел сулар өчен сәбәп түгел әле. Тәҗрибәле бакчачылар кишәрлектә дистәләгән кичектергесез эш калганлыгын яхшы белә. Яшелчә, җиләк-җимеш бакчасы һәм чәчәклектә тормыш кайнавын дәвам итә, димәк, әле сезгә шактый тир түгәргә туры киләчәк дигән сүз. 

Байлар Сабасында яшәүче кызыклы кешеләрнең берсе - җиләк үстерүче бакчачы, 70 яшьлек Фәйзрахман абый Гарипов. 

Кулы эш белгән кеше ни генә эшләми. Гомер буе сокландым шундый кулы эшкә осталарга. Казанда яшәүче Руслан Кавиев белән танышкач та, аның агач эшләнмәләрен күреп хәйран калдым. Уфа шәһәрендә үскән егет күптән түгел генә Казанга күченеп килгән. Хатыны – Казан кызы. Казанга күченергә ул да сәбәп булгандыр. Шулай ук, хезмәте буенча киңәергә Татарстанда мөмкинлекләр күбрәк булуы да кызыктырган.