Бакчачы, ландшафт дизайнеры Эльвира Гәрәева үсемлекләр үстерү серләре белән уртаклашты.
«Тренд» – күп акча таләп итми торган бакча
Заманча бакчачылар күбрәк ял итәргә һәм азрак эшләргә тели. Беркем дә шәһәр читендәге йортка яки дачага күп эшләргә килергә җыенмый: 2 сутый бәрәңге утырту инде «тренд»та түгел. Шуңа күрә күпләр газон чәчәргә һәм ял итәргә карар кыла. «Яшел келәм»не күтәрелгән түтәлләре булган кечкенә декоратив бакча белән тулыландырырга мөмкин. Анда барлык сукмакларга таш яки агач кайрысы җәелгән, һәм автополив системасы җайлаштырылган.
Әмма «күп көч таләп итми торган» – «аз чыгымлылык»ка тигез түгел. Аз көч таләп итә торган бакча принцибы – бөтен өслекне нәрсә беләндер каплауда – газон, мульча, буш җир калдырмауда. Ә бу финанс чыгымнары таләп итә. Аз көч сорый торган бакчаны да барыбер карарга туры киләчәген аңларга кирәк, мәсәлән, атнага бер генә тапкыр булса да газон кисәргә, корыган чәчәкләрне алып атарга, үсемлекләрне авырулардан эшкәртергә.
– Әгәр сез аз көч сорый торган бакча булдырырга телисез икән, яхшы проект, утыртуларның планлаштырылган булуы мөһим, һичшиксез, автополив системасын булдырырга кирәк. Су участокта тормасын, ә явым-төшем вакытында китсен өчен, дренаж системасын уйларга кирәк. Барысын да җентекләп тикшерсәң, бакча чыннан да аз көч сорый торган булачак. Бу – кыйммәтле концепция, анда һәр этапны уйларга кирәк. Һәм шул вакытта бер тапкыр сарыф ителгән акчалар еллар буе акланачак. Әмма барысын да акрынлап эшләргә була, – ди Эльвира Гәрәева.
Аерым теплицалар
Әгәр теплицалар куярга теләсәгез, помидор һәм кыяр өчен 2 аерым теплица булдырырга кирәк, дип киңәш итә Эльвира, чөнки аларны үстерү өчен төрле шартлар таләп ителә. Кыярлар дымлылыкны, даими су сибүне ярата, ә помидорларга корырак шартлар һәм еш су сибү кирәкми. Эльвираның үз теплицасында кыярлар белән яшел үләннәр үсә, чөнки алар теплицада тизрәк үсә, урамдагыга караганда йомшаграк һәм нәфисрәк, һәм аңа кортлар азрак һөҗүм итә. Әгәр сез шәһәр чикләрендә яшисез икән, бу – экологик яктан да яхшырак була бара.
– Элек теплицалар байлар өчен генә кебек иде, хәзер бу мәҗбүри төстә кирәк. Бездә бит куркынычлы игенчелек зонасы, ләкин теплицада гел эшләмәс өчен, автополив һәм автоматик форточкалар кирәк, – дип киңәш итә Эльвира.
Газон
Газон – ул һәрвакыт матур, ләкин бик күп хезмәт таләп итә. Эльвира бөтен участокка да үлән утыртырга киңәш итми, ул бөтен мәйданның якынча 10 процентын гына алып торсын.
«Газон чәчәм дә, бернәрсә дә эшләргә туры килмәячәк», – дип уйлаучылар ялгышалар. Аны атна саен чабарга, гөмбә авыруларыннан сары таплар барлыкка килсә эшкәртергә, сезонга 2-3 тапкыр комплекслы минераль ашламалар белән тукландырырга, язын кислород белән туендыру өчен скарификацияләргә кирәк. Чүп үләннәргә карата шулай ук вакытында чаралар күрергә һәм җил белән күршеләрдән һәм һавадан мөстәкыйль рәвештә күчеп килә алырлык әйберләрне утарга кирәк. Газонны даими рәвештә карап торырга кирәк, – ди профессиональ бакчачы.
Эльвира рулонлы газон җәяргә киңәш итә, чөнки аның өстенлекләре күбрәк.
– Рулонлы газон җәю яки газон чәчү белән чагыштырсак, мин рулонлыны сайлыйм, чөнки тигез чирәм сезнең шул ук моментта булачак. Шулай ук чүп үләннәре дә аз үсәчәк. Хәзер газон бәясе 5 ел элек булганнан күпкә түбәнрәк. Әгәр газон чәчсәң, ул тигез чыкмый, аның өстеннән 1 ай йөрергә ярамый, һәм матур чирәм сезнең 2 елдан соң гына булачак, – дип өсти ул.
Әгәр дә сез газон чәчәргә карар кылгансыз икән, шунда ук орлыкларның сыйфаты турында уйланырга кирәк, алар тигез чыксын өчен, анда сыйфатлы үләннәр катнашмасы булырга тиеш. Үлән катнашмасы арзан тора алмый. Әгәр дә ул арзан икән, димәк, ул тигез үсми.
– Газон өчен һичшиксез автополив булырга тиеш, чөнки газон – участоктагы иң зур су йоткыч. Аңа көн саен иртән һәм кич явым-төшем булмаганда су сибәргә кирәк, – ди Эльвира.
Газон үләненә альтернатива – ак клевер. Ул үзен азот белән үзе тәэмин итә, вакыт узу белән барлык чүп үләннәрен дә бетерә, чөнки аның тамыр системасы көчле. Ак клеверны бик еш кисәргә кирәкми, иң мөһиме – тәбәнәк сорт сатып алырга һәм, утыртканнан соң, беренче вакытта яхшы су сибәргә.
Ашламалар кертү һәм корткычлардан эшкәртү
Эльвира үсемлекләрне биоэшкәртүне өстен күрә, ләкин химиядән башка да эшләп булмый. Җимеш агачларын ул сезонга ким дигәндә 5 тапкыр эшкәртергә киңәш итә, иртә яздан башлап, яфраклар коелган көзгә кадәр.
Иртә язда ул бак катнашмасын әзерли, анда фунгицидлар – авырулардан препаратлар һәм корткычлардан инсектицидлар куша. Мондый эшкәртүне үсемлекләр яшел конус фазасында булганда, яфраклары җәелеп, ләкин әле тулысынча ачылмаган вакытта кабатларга кирәк. Аннары чәчәк атканнан соң эшкәртә (чәчәк ату вакытында үсемлекләрне корткычлардан эшкәртү катгый тыела). Дүртенче эшкәртү җимешләр, кечкенә җимешләр барлыкка килгәч кирәк. Соңгы – бишенче эшкәртүне уңыш алынгач, яфраклар коелгач башкарырга була. Ул чагында инде үсемлекләрне авырулардан да, корткычлардан да интенсиврак эшкәртергә һәм үсемлекләрне киләсе сезонга әзерләргә мөмкин.
– Мин бакырлы препаратларны җиләк-җимеш үсемлекләрендә кулланмыйм, бары тик декоратив препаратларда гына, анысы да чиктән тыш очракларда. Ләкин аларны еш кына тәкъдим итәләр, чөнки алар гөмбә авыруларыннан нәтиҗәле. Шуны истә тотарга кирәк: бакыр – авыр металл ул, һәм ул вакыт узу белән туфракта да, җимешләрдә дә туплана, – ди.
Киңәшләр
Җимеш агачлары астына «котовник» утырту әйбәт, ул иртә җәйдән кырауларга кадәр чәчәк ата. Үсемлек бал кортларын җәлеп итә, ә алар серкәләнергә булыша, бу – яхшы уңыш бирә. Шулай ук агачлар астына шалфей утыртырга мөмкин.
Тагын бер заманча кызыклы юнәлеш – кыяклылар. Алар бакчага һава бирә, алар ярдәмендә җиңел һәм күләмле парлы эффектка ирешергә мөмкин. Алар кышын да яхшы күренәчәк, аларга беренче кар матур ята. Болар солы, мискантус, төрле вейник, кәсле чуртан һәм башкалар булырга мөмкин.
Чәчәк бакчаларында чүп үләннәрен еш утамас өчен, алар тирәсендәге җирне агач кабыгы белән капларга мөмкин. Ул матур күренә, дым саклый, чүп үләннәренә үсәргә ирек бирми.
Бакчачы бакча компостеры булдырырга киңәш итә, анда бөтен органиканы җыярга мөмкин. Сез органик ашлама алачаксыз һәм, чүп-чарны аерып җыю исәбенә, сәламәт экологияне саклауга өлеш кертәчәксез. Эльвира инде күптән көнкүреш калдыкларын аеру белән шөгыльләнә һәм безнең шәһәрдә «Леман ПРО» (элеккеге «Леруа Мерлен») янындагы мәйданчыкта каты пластик, пыяла, пленка һәм пакетлар, картон, кәгазь, консервация, капкачлар һәм башкалар кебек чүп-чарны аеру өчен зур һәм уңайлы контейнер барлыкка килүенә бик шат.
Питомник һәм бакча үзәкләреннән сатып алынган үсемлекләрдән этикеткаларын салдырырга яки аларны сизелерлек киметергә, кәүсәләр тирәсендә баулар һәм чыбыклар үсемлекләргә ябышып үсмәсен өчен, аларны алып атырга кирәк. Сатып алынган барлык сортларны блокнотка яки дәфтәргә язып куярга кирәк. Ул чагында сез һәрвакыт үзегездә нәрсә үскәнен һәм кайсы сорт алмаларның сезгә иң тәмлесе булып тоелганын белерсез.
Юлия Зәйнуллина язмасы тәрҗемә ителде