Татарстан Милли музее филиалы – «Татар китабы йорты»нда язучы, тәнкыйтьче Фатих Әмирхан әсәрләре академик басмасының беренче өч томын тәкъдим иттеләр. Совет цензурасы белән чыкмыйча калган кайбер әсәрләр беренче тапкыр дөньяга чыкты. «Интертат» журналисты кызыклы фактлар һәм рөхсәт ителмәгән материал белән танышты.

23 апрель көнне Казан федераль университеты Филология һәм мәдәниятара багланышлар институтының Габдулла Тукай исемендәге Милли мәдәният һәм мәгариф югары мәктәбендә «Кузгатмакчы булсаң халык күңелләрен…» дип аталган республикакүләм фәнни-иҗади бәйге узды. «Интертат» чарадан репортаж тәкъдим итә.

Апрель аенда Тукай белән бәйле чаралар, язгы яңгырдан соң үләннәр шытып чыккан кеби, бер-бер артлы үткәрелә. Габдулла Тукай әдәби музееның беренче директоры ни өчен 42 яшендә үлгән? Нигә 1960-1980 еллардагы Тукайчы-галимнәребез кебек лидерлар калмаган? Болар хакында Тукай әдәби музеенда сөйләштек.

Габдулла Тукайга бәйле мәгълүмат, тарихлар Башкортстан татарларыннан еш ишеткән бар. Ә менә «Тукай Башкортстанның хәзерге Чакмагыш районының Аблай авылында булган» дигән тарихи вакыйгага ачыклык кертү максатыннан, доцент, филология фәннәре кандидаты, Татарстанның атказанган мәдәният хезмәткәре Рәүф Идрисов белән сөйләшеп алдым.

Апрель – Тукай айлыгы. Әлеге язма татар халкының бөек шагыйре Габдулла Тукайның Казанда яшәгән һәм булган биналары, урыннары турында. Шагыйребез кайда яшәргә, кайсы бакчаларда һава сулап йөрергә яраткан? Болар турында «Интертат»ка Татарстан Милли музее филиалы – Габдулла Тукай әдәби музее мөдире Гүзәл Төхвәтова сөйләде.

Габдулла Тукай музеенда Тукай Дәүләт премиясенә әдәбият өлкәсендә булган кандидатларның иҗатлары турында фикер алышу булды. Иҗади очрашуда үз эшләрен балалар шагыйре һәм драматургы Рафис Корбан, язучы Ләис Зөлкарнәй, Россия балалар шагыйре, прозаик, тәрҗемәче, башкаручы автор Борис Вайнер тәкъдим итте.

Узган ел язучы, журналист һәм тәрҗемәче Әхмәтгәрәй Хәсәнинең 140 еллыгы һәм аның хатыны, «Аң» журналының җаваплы сәркатибе Зәйнәп Хәсәниянең 135 еллыгы булды. «Интертат» хәбәрчесе әлеге шәхеснең Васильевода төзеткән дачасын ачыклады. Йортка «Охотничий домик» дип исем биргәннәр, ә Әхмәтгәрәй Хәсәни турында ләм-мим.

Габдулла Тукай әдәби музеенда шагыйрә, эссеист, тәрҗемәче, Төркиядәге Эрджиэс университетының рус әдәбияты укытучысы Лилия Газизова (Жанти) катнашында «Габдулла Тукай, татар һәм төрки телле әдәбиятчылар әсәрләрен тәрҗемә итүнең актуаль проблемалары һәм перспективалары» дигән түгәрәк өстәл булды.

«Алдынгылар хәрәкәте» балалар һәм яшьләр хәрәкәте бинасында оешманың җитәкчесе Тимур Сөләйманов инициативасы белән «Габдулла Тукай хәзер нинди булыр иде икән?» темасына дизайн эшләре – артлар тәкъдим иттеләр. Җиңгән эшләр арасында татарча хаталы язылган рәсемнәр дә бар. Проектлар турында – «Интертат» язмасында.

Сәгъди абзый – Сәгъдәтдин Шәмсетдин улы Салихов 5 яшьлек Габдулла Тукайны үзенә сыендырган, улы итеп тәрбияләгән шәхес. «Интертат» хәбәрчесе Арча районы Кырлай авылында Сәгъди абзый утарында кунакта булып, аның туганы белән аралашып, каберен зиярәт кылып кайтты.

Язучылар белән Габдулла Тукайның ватаны – туган авылы Кушлавычта һәм шүрәлеләр яши торган, кура җиләк тә җир җиләк дип, Тукай мактап язган Кырлай авылына сәфәр кылдык.

«Ул авылның, – һич онытмыйм, – һәр ягы урман иде, ул болын, яшел үләннәр хәтфәдән юрган иде», – дип яза бөек Тукай «Шүрәле» поэмасында. Сүз шагыйрьнең туган ягы – Арча районы Кырлай авылы турында. Кырлай Тукай заманыннан соң үзгәргәнме, музейда нинди яңалыклар көтелә? «Интертат» хәбәрчесе Кырлайда кунакта булып кайтты.

«ТАҢ» проектының чираттагы чыгарылышында Габдулла Тукай, Фатих Әмирхан, Галимҗан Ибраһимов, Гаяз Исхакый мирасын кайтаруда зур көч куйган, күп еллар дәвамында Г.Ибраһимов исемендәге Тел, әдәбият һәм сәнгать институтында эшләгән тел галиме Зөфәр Рәмиев белән Тукайны идеаллаштыру, ялгызлык һәм башка күп темаларга әңгәмә кордык.

Татар халкының бөек шагыйре Габдулла Тукайның тууына быел 136 ел була. 27 яшь гомер генә яшәп калса да, әдипнең татар тарихы, татар әдәбиятында калдырган өлеше бәяләп бетергесез. Тукайның сакланып калган шәхси әйберләре күпме? Шагыйрьнең мемориаль әйберләренә күзәтүне Габдулла Тукай әдәби музееның өлкән фәнни хезмәткәре Ләйсән Медведева ясады.

Габдулла Тукай — татар халкының бөек шагыйре. Бөек шагыйрьнең биографиясе дә, иҗаты да «чәйнәлгән», ике гасыр дәвамында күптомлы китаплар басылган, инде өйрәнерлек әйбере дә калмагандыр дип уйлавым хата булган. Габдулла Тукай әдәби музей мөдире Гүзәл Төхвәтова өйрәнелмәгән мәсьәләләр турында сөйләде.

Габдулла Тукайның тормыш юлы һәм иҗаты турында.

Казанда Шигырь бәйрәме 57нче тапкыр узды.

Габдулла Тукайның язмышы тоташ бер фаҗига. Уйландыра, әллә нинди гыйбрәтләргә этәрә торган фаҗига. Бер уйласаң, ул бәхетле дә булырга тиеш кебек… «Татар-информ» хәбәрчесе Тукайның Сасна Пучинкәсе (Сосна Пүчинкәсе) авылындагы нигезен күреп, үги әтисенең сакланган Коръәнен тотып карады һәм әнисе Бибимәмдүдәнең каберенең урынын ачыклады.

Кушлавыч авылының Шәрифә карчыгы татар кешесенең күңеленә бәләкәй Апушка әйтелгән «кадалмассың, килмешәк» дигән сүзләр белән кереп калган. Авылда Тукай эзләре сакланганмы? Мәкалә «явыз» Шәрифә карчык, Тукай нигезендәге шомырт агачы, егерме балалы тугызъеллык мәктәп һәм юлсызлыктан туйган Тукай Ватаны турында.

Казанда Шигырь бәйрәме быел 57 нче тапкыр уза. Димәк, тагын өч елдан без аның 60 еллыгын билгеләп үтә алачакбыз икән. Хәбәрчебез Шигырь бәйрәме тарихын искә төшерде.

Габдулла Тукайның балалар өчен язылган мәсәлләрен тәкъдим итәбез.

Бөек шагыйрь Габдулла Тукайның балалар өчен язылган шигырьләрен тәкъдим итәбез.

Тукайны тудырган Бибимәмдүдә абыстай турындагы әсәрне Татарстан язучылар берлеге идарәсе Тукай премиясенә лаек дип тапмаган.