«Тәртип» радиосында галим Искәндәр Гыйләҗев «Татар теленең иң явыз дошманы — авылдан күченгән татар абзые яки татар апасы» дигән фикер әйтте, аннары «ләкин һәрберсе түгел», дип йомшартты. Шулай булса да, бу — афоризмга әйләнерлек сүзләр. «Интертат» халык белән бергә татар теленең башка явыз дошманнарын барлый.

Казан федераль университетының Габдулла Тукай исемендәге Милли мәдәният һәм мәгариф югары мәктәбе берничә ел буе татар журналистлары әзерли. Студентларның күбесе бюджет урыннарында укый. «Интертат» хәбәрчесе беренче курста укучыларның практик зачетын күзәтте.

5 гыйнварда Кукмарада үзенчәлекле бәйрәм — итек фестивале узды. Хуҗа этен дә урамга чыгармый торган салкын көнне Кукмара үзәге халык белән тулган иде. «Итек фест»ка «Интертат» күзәтүе.

Омск өлкәсенең Каракүл авылындагы янгында Үләнкүл авыл җирлеге башлыгы Ләйлә Мөхәммәтшинаның гаепләнүе татар җәмәгатьчелегендә ризасызлык тудырды. «Интертат» Каракүлдәге хәлләр белән таныш кешеләрнең фикерен өйрәнде.

Татарстан Президенты журналистларны ел нәтиҗәләренә багышланган матбугат конференциясенә җыйды. Рөстәм Миңнехановның «Президент» атамасы бетерелүенә карашы, яшьләрне авылларда калдыру юллары, торак бәяләренең арту сәбәбе турында фикерләрен һәм башка яңалыкларны «Татар-информ» хәбәрчесе тыңлап кайтты.

1991 елның 26 декабре тарихка Советлар Союзының рәсми рәвештә таркалган көне буларак кереп калды. Бер көн алда Михаил Горбачев СССР Президенты вазифасыннан баш тартырга мәҗбүр булды. Нәкъ утыз ел элек булган тарихи вакыйгалар халык күңеленә ничек сеңеп калган? «Интертат» төрле кешеләрнең уй-фикерләре белән таныштыра.

Фирдүс Тямаевның Уфада булачак чираттагы концертлары өзелгәне турында җырчының инстаграм сәхифәсендә хәбәр ителгән иде. Концертлар нигә өзелгән? Фирдүс Тямаев «Интертат»ка шул хакта сөйләде.

2007 елдан бирле календарьда 8 декабрь Халыкара рәссам көне итеп билгеләнә. Бу уңайдан «Татар-информ» хәбәрчесе Татарстан Республикасы Рәссамнар берлеге рәисенең беренче урынбасары, Татарстанның халык рәссамы Мөдәррис Минһаҗевның остаханәсенә барып, рәссам тормышы белән кызыксынып кайтты.

Башкортстанда җанисәп татар җәмәгатьчелегендә ризасызлык уятты. Күрше республикада, башкортларның санын арттырырга теләп, татарларны башкорт дип язу очраклары булды, ди күпсанлы тарихчылар, сәясәтчеләр. Җанисәп тәмам, рәсми статистика Башкортстанда татарлар санын күпме бирер? «Интертат» фаразларны барлый.

Лондонда яшәүче рус журналисты Олег Кашин «татарларны манчырга» өнди. Татарстан язучылар берлеге рәисе Ркаил Зәйдулла моны диагноз дип атый.

Башкорт дәүләт университеты профессоры, икътисад фәннәре докторы Ринат Гатауллин «Татар-информ» хәбәрчесенә халык санын алу кампаниясе уңышсыз узуын һәм үзе башкорт милләтеннән булса да, протест йөзеннән татар дип язылганын әйтте. Аны җанисәпкә тотылган 36 млрд сум акчаның илгә файдасы тиярме дигән сорау борчый.

Урал таулары тирәсендә татарлар ничек яши? Аларны нәрсә борчый, нинди үзенчәлекләре бар? Анда татарлык ни дәрәҗәдә сакланган? «Татар-информ» хәбәрчесе Свердловск өлкәсенә, Екатеринбург шәһәренә баргач күргәннәре белән уртаклаша.

«Интертат»ка Россиянең атказанган артисты, акробат Александр Скоков Рамил Шәрифуллинны яклап Татарстан Президенты аппаратына, Татарстан Республикасы мәдәният министрына хат юллаганы билгеле булды.

22 ноябрьдән Татарстанда җәмәгать транспортына QR-коды булган кешеләрне генә кертә башладылар. Яңа кагыйдәләр гамәлгә керүнең өченче көнендә «Интертат» хәбәрчесе халыкның кәефен белү максатыннан, төш вакытында җәмәгать транспортында йөреп кайтты.

Академик Валерий Тишков Башкортстан татарларын башкортлаштыру сәясәтен алып баручы ачыктан-ачык тәнкыйтьләп язды. Моңа кадәр татарларга «зур мәхәббәте» белән танылмаган, татарларны төрле төркемнәргә бүлү яклы булган сәясәтче «этномародерларны» «красавчики» дип атап язып чыкты. «Интертат» белгечләрнең фикерен белеште.

Татарстанның Дәүләт архивы ни өчен Казаннан Столбище авылына күченә? Архив хезмәткәрләрен, борынгы документлар нигезендә авыллар тарихын язучыларны нинди үзгәрешләр көтә? Бушаган биналарга кемнәр хуҗа булыр? Әлеге сорауларга җаваплар — «Интертат» материалында.

Бүген иртәнге унда Казанның судмедэкспертиза бинасыннан җырчы Нурисламны соңгы юлга озаттылар. Хушлашырга туганнары, дуслары, классташлары, хезмәттәшләре килгән иде. Эстрада артистлары күренмәде.

Саба районы Эзмә авылында яшәүче Сәйәрә һәм Айдар Нурисламовлар быел җәй уртасында янып беткән йорт урынына халык ярдәме белән яңасын җиткергәннәр. «Интертат”та янгын турында репортаж чыкканнан соң ярдәм итүчеләр күп булган. Зур сынауга дучар булган гаилә ярдәм кулы сузучыларга чиксез рәхмәтен белдерә.

Рөстәм Ямалиев Юстиция министрлыгының Мәскәү татарлары штабы эшчәнлеген туктату турында күрсәтмәсе бар икәнен раслады.

«Татар мәктәпләрендә башкорт милли чараларының артуы сизелә башлады. Гомумән, Башкортстан милләтчеләренең актив эшчәнлеге күренеп тора», - диде Рөстәм Галимов.

Казанның «Арт сити» торак комплексында урнашкан яңа «Унбер» лицеенда башкаланың татар теле укытучыларын заманча дәрес бирү алымнарына өйрәтә башладылар. Семинарлар циклының беренче дәресендә «Татар-информ» хәбәрчеләре дә катнашты. Чарадан репортаж тәкъдим итәбез.

Күптән түгел татар тарихчылары Башкортстанга барып, татар активистлары белән очрашты. Очрашуда «Татар-информ» хәбәрчеләре дә булды. Чарада яңгыраган кызыклы фикерләр белән уртаклашабыз.

Ни өчен «Наласа авылы көе» бик популяр булган? Бүгенге көндә авыл ничек яши? Наласада «Татар-информ» хәбәрчеләре булып кайтты.

1975-1985 елларда Апас районы райкомының икенче секретаре булып эшләгән Вячеслав Данилов үзенең туган җирендә — Кайбыч районы Хуҗа Хәсән авылында Тау як татар керәшеннәре музеен ачкан. «Интертат» хәбәрчесе музейны карап, керәшеннәр тарихын өйрәнеп кайтты.

Татарстанның мәгариф һәм фән министры Илсур Һадиуллин укытучылар атналыгын «Мәгариф» журналы оештырган «Авыл укытучысы» бәйгесе финалистлары белән очрашудан башлап җибәрде. «Интертат» хәбәрчесе дә укытучыларның фикерләрен тыңлап кайтты.

«Интертат» хәбәрчесе Омск өлкәсенең Үләнкүл авылы мәктәбендә булды. Татар мәктәбе төбәктә алдынгылар рәтендә исәпләнә, ләкин балалар саны кимүе зур бәлагә әверелеп бара. Мәктәпнең тарихы һәм киләчәге — укытучы күзлегеннән.

Безнең арада төрле язмышлы кешеләр бар. Кемнеңдер тормышы агымсу кебек бара, кемдер сынауларга бирешеп, югалып кала, ә кемдер язмыш бураннары аша узып, башкалар өчен маяк булып яши. Соңгылары турында без «китап язарлык» дибез. Китап язарлык язмышлы Раузалина Әминованы мин Арчада очраттым.

Тара шәһәре Омск өлкәсендә беренче рус мәркәзе булып санала. Биредә Күчем ханның гаскәре тар-мар ителеп, Себер ханлыгы руслар тарафыннан тулысынча алына. Тарада галим Габдрәшит Ибраһимов та туган. Шәһәрнең бүгенге тормышы белән «Интертат» хәбәрчесе танышты.

Омскида VI Бөтенроссия татар төбәк тарихын өйрәнүчеләр форумы узды. «Интертат» хәбәрчесе заманында Себер ханлыгы булган җирлекне өйрәнеп кайтты.

Себер татарлары аерым халык, аларның теле башка, әдәбияты башка дигән сүз мине рәнҗетә, ди Фәүзия Бәйрәмова.