12-13 июньдә Татарстан районнары һәм авылларында Сабантуйлар гөрләде. «Татар-информ» хәбәрчесе милли көрәш буенча 2021 елгы район батырларын барлады.

Егерменче елын Сабантуй мәйданына сөлге тотып чыгучы Фәния апа Җәләлова Күгәрчен авылы Сабан туенда быел да абсолют батыр калган. «Көрәшмәм дигән идем, Аллаһы Тәгалә көч-куәтен бирде бит тагын», — дип сөйләде ул.

2020 елның 3 июнендә күп еллар Әлмәт командасы составында көрәшкән батыр Ильяс Галимов үпкә ялкынсынуыннан хастаханәдә вафат булган иде.

Татарстан мөфтие Камил хәзрәт Сәмигуллин «Батыр» образының юкка чыгуына борчылуын һәм мөселманнарның көрәшкә ихтыяҗы барлыгын белдерде.

«Һәр бала агач утыртып үсәргә тиеш». Кеше өчен урманның әһәмияте зурмы? Урманнарда агач кискән өчен нәрсә яный? Урманчылар элекке заманнардагы кебек явызмы? Урман агачын ничек дөрес итеп утыртырга? Бу сорауларга җавап — әлеге язмада.

Көянтә, орчык, гармун ясаучы осталар авылы, нәни Тукайны әллә ничә тапкыр үзендә сыендырган Өчиле авылында булып кайттык. Манарасы киселмәгән гасырлык мәчет, Зиннәтулла хәзрәт нигезе һәм Өчилене «реабилитацияләү» турында — «Интертат»та.

Кушлавыч авылының Шәрифә карчыгы татар кешесенең күңеленә бәләкәй Апушка әйтелгән «кадалмассың, килмешәк» дигән сүзләр белән кереп калган. Авылда Тукай эзләре сакланганмы? Мәкалә «явыз» Шәрифә карчык, Тукай нигезендәге шомырт агачы, егерме балалы тугызъеллык мәктәп һәм юлсызлыктан туйган Тукай Ватаны турында.

Шәһәр урамнары буйлап йөрүче этләрнең язмышы нинди? Кемдер аларны сыйпап китсә, икенчеләр аягы белән тибеп җибәрергә дә читенсенми. Ә менә балаларга ташланган этләрне нәрсә эшләтергә? Шәһәрдәге сукбай этләрнең язмышы кем кулында?

Дүртенче ел бөтендөнья татар конгрессы, «Ак калфак» хатын-кызлар иҗтимагый җәмгыяте белән берлектә «Татар кызчыгы, Татар малае» дигән конкурс уздыра. 6-7 яшьләрдә булган балалар Казан районнары исеменнән үз бакчаларын тәкъдим итәләр. Күреп кайттым: «югалган буын» дип хафалансак та, өмет бөтенләй үк юк түгел икән әле.

«Татар-информ» мәгълүмат агентлыгына 182нче политехник лицейның «Барс» флорбол командасы әти-әниләре мөрәҗәгать итте. «Барс» һәм «Алга» командаларын нигезләмәдә булмаган пункт аркасында ярышка уздырмаулары аларда ризасызлык тудырган.

«Аллаһы Тәгаләгә ышанып, бисмилланы әйтәбез дә кереп китәбез. Бисмилла белән башланган эш хәерле була», — ди Зәй батыры, Әлмәт командасының иң көчле көрәшчеләренең берсе булган Радик Сәлахов. Аның белән Раил Нургалиевка каршы тору ысуллары, гаделсез җиңелүләр һәм гаилә турында сөйләштек.

Хатын-кызлар көрәше безнең башка «күлмәк белән көрәшүче оятсыз хатыннар», «көрәш хатын-кызлар эше түгел» дип кереп калган. Фәния апа Җәләлова шушы стереотипларны берничә минутта җимереп атты. «Бәйләп куйсагыз да көрәшәм», — ди татарның батыр хатын-кызы. «Мин озак уйлап тормыйм, күтәрәм дә ыргытам», — ди гүзәл зат.

Һәр көчле спортчы да көчле тренер булмый. Тренер булып туалардыр, тренер булыр өчен сәләт кирәк. Шуннан тыш, балалар белән эшләү өчен сабырлык та, тырышлык та сорала. Актанышта балаларга җиңел атлетика серләрен төшендерүче Равил Хаҗиев укучылары белән уртак тел таба алган.

Әлмәт районы Кәләй тимер юл станциясендә яшәүчеләр көн дә үз гомерләрен куркыныч астына куярга мәҗбүр. Гомер өчен курку гына түгел, алар көнгә әллә ничә тапкыр законны да боза. Әле закон бозган өчен штрафын да түли. Төп сәбәпче – авылны урталайга бүлеп уза торган тимер юл.

Татарстанда уздырыла торган көрәш турнирлары арасында иң дәрәҗәлесе, иң мәртәбәләсе һәм көндәшлек аеруча кискен булганы – ул Муса Җәлил турнирыдыр, мөгаен. Бозау хәтле тәкә, якташлар көрәше, җиңүчедән сальто, хөкемдарларның сагыш-зары, бил бирү-бирмәү серләре һәм салкын бозны эреткән көрәш турында әлеге язмада.

Танылган көрәш журналисты Фәрит Салихов көрәштән китә. Төп сәбәп – көрәштәге гаделсезлек. Аны иң соңгы чиккә җиткергән нәрсә – ел саен Муса Җәлил турнирында бүләкләнергә тиешле журналистлар исемлегендә булмавы. Көрәштә гаделлек бармы? Ел саен бирелүче премиягә журналистлар исемлеген кем әзерли? Исемлек тә гаделме?

Түбән Шөн авылында яшәүче Рәүфә апа Абдуллинаның кулыннан килмәгән эше юк: ул чигә, бәйли, тегә. Аның өе сәнгать галереясын хәтерләтә. Әлеге язма утыз ике ел Бурятиядә хезмәт иткән, күп кайгылар күргән, әмма тормышка мәхәббәте һаман да ташып торган кул эшләре остасы Рәүфә апа турында.

Гыйнвар уртасы, тышта буран, ә циркта көрәш бәйрәме. Чемпион билбавына лаек булып, җиңүен әтисенә багышлаган яшь батыр Радик Сәлаховның көрәш легендалары булган Муса Галләмов һәм Раил Нургалиевны җиңеп чыгу тарихы һәм «Манзара»да күргәннәр турында әлеге репортажда.

16 гыйнвар көнне цирк бинасында көрәш дөньясында үзенең урынын булдырган «Манзара» спорт-музыкаль премиясе узачак. Җиңүчегә ике бүлмәле фатир биреләсе, өч төбәктән егерме көрәшче катнашачак, Айдар Шәймәрданов белән Илшат Идиатов көрәше көтелгән бәйге хакында - «Интертат».

Казанның Чуйков урамында булган коточкыч фаҗига бөтен республиканы аяктан екты: бер вәхши аркасында бер йорттан, бер гаиләдән өч мәет чыкты. 10 гыйнвар көнне 18 яшьлек Камилә, аның әтисе Рафаэль һәм озак еллар “Мәдәни җомга” газетасында эшләгән әнисе Фәридә белән хушлаштылар.

Кукмараның Купка авылында яшәүче башлангыч сыйныф укытучысы Фирдания Басыйрова Казан хастаханәсенә коронавирус симптомнары белән эләгә. 2021 елга аяк баскан көннәрне аны җир куенына иңдерәләр.

Көрәш буенча Татарстан беренчелеген күзәтеп кайттым. Халык та, көрәшчеләр дә көрәшне сагынган икән. Раил Нургалиев белән Муса Галләмовның җиңелүләре, кече Кәлимуллин һәм Чаллы командасының 21 елдан соң чемпион калуы турында әлеге репортажда.

Исеме җисеменә туры килә торган «Элита» нәселле эре терлек оешмасында үгезләр парадында булып кайттык. Авырлыклары тоннадан артык, җилкәләре Һималай тауларын хәтерләтүче, Татарстандагы ничәмә-ничә сыер, үгез, тана, бозауның аталары булган дөньякүләм танылган нәсел үгезләре киләсе елның символы да бит әле.

Казанның Идел буе спорт академиясендә көрәш буенча Россия беренчелеге үтеп китте. Кысан спортзалда чемпион калган батырлар һәм Татарстанда көрәшнең дәрәҗәсе төшү турында уйланулар әлеге язмада.

«Татар-информ»га Казаннан биш-алты чакрым ераклыкта урнашкан Осиново бистәсендә күп балалы гаиләләргә бирелгән җир кишәрлекләрендә яшәүчеләр зар елап мөрәҗәгать итте: алар алты елдан артык газ, су, юл булыр дигән өмет белән яши.

Кабер өстенә агач утырту дөрес гамәлме? Нинди агач утырту саваплырак булачак? Зиратлардагы агачларны кисәргә ярыймы? «Татар-информ» хәбәрчесе әлеге сорауларга җавап эзли.

«Татар-информ» хәбәрчесе борынгы данлыклы татар авыллары буйлап сәяхәтне дәвам итә. Киләсе тукталыш – Киров өлкәсе Урта Шөн белән Түбән Шөн авыллары. Борынгы мәчет, 1919 елгы гражданнар сугышы, ремонтка тилмергән биналар һәм тынычлардан тыныч халык турында әлеге репортажда.

Актанышның Такталачык авылында бер гаилә янгын аркасында урамда калган.

Актанышның 57 кварталында яшәүчеләр шәхси хуҗалыкларда тавыклар, куяннарга этләр ташлана дип зар елый. Халык моны «57нче бистә афәте» дип тә атаган. Иртән торып чыгуга ботарланган куян, кош-кортларын күргән хуҗалар социаль челтәрләрдә чаң суга: бүген кош-корт корбан булса, иртәгә аларның балаларга да ташлануы бар.

Күп җырлар авторы, танылган композитор Айдар Тимербаев туган авылы Саба районы Татар Икшермәсендә күл ясап ята. Без дә җиде чишмәле Татар Икшермәсе авылын иңләп-буйлап кайттык.