Умартачылык белән мавыгучылар, хәтта шушы шөгыльне төп һөнәрләре итеп көн күрүчеләр дә сирәк түгел. Күптән түгел генә Татарстан Республикасы Авыл хуҗалыгы һәм азык-төлек министрлыгының Умартачылык һәм аквакультура секторы мөдире Динард Гатауллин белән актуаль әңгәмә кордым һәм аны «Интертат» укучыларына да тәкъдим итәм.

Татарстан игенчеләре, яңгырлар туктап торган арада, кырлардан ашлыкның икенче миллион тоннасын җыеп алды. Урак өстенең бер көне ел буе ашатыр, диләр. Бу – урып-җыю чорында яхшы гына акча эшләүче комбайнчыларга да кагыла.

Соңгы елларда умартачылык тармагына игътибар бермә-бер артты. Моңа 2 ел элек ТР Авыл хуҗалыгы һәм азык-төлек министрлыгында барлыкка килгән Умартачылык һәм аквакультура секторы да зур йогынты ясады. Умартачылар белән быелгы сезон турында сөйләштек.

Быелгы урып-җыю кампаниясе игенчеләрне янә бер тапкыр сыный – тулы амбарлар белән кышка керә алырбызмы, югалтуларсыз алтын бөртекләребезне җыеп булырмы, «Татарстан игенчесе» дигән данлыклы исемгә тап төшермәбезме? Журналистыбыз Юлай Низаев якын көннәрдә Саба районының алдынгы хуҗалыклары сафында булган «Игенче» хуҗалыгында булып кайтты.

Буа районының Каенлык авылы халкы «авылны төлкеләр басты» дип оран салгач, бу хәлгә ачыклык кертергә һәм ярдәм итәргә булдык. Чынлап та биредә яшәүчеләр, ничек кош-кортны саклап калырга, дип баш вата икән… Кош-корт, мал-туар асрау – авыл халкының төп керем чыганагы, ә төлкеләр бер-бер артлы абзар-сарайларны бушата торса, кешегә нишләргә соң?

Татарстанда инде берничә ел чаң кагалар: мөгезле эре терлекнең баш саны кими. Хәзер 30дан артык районда тискәре динамика күзәтелә. Ни өчен фермерлар сыерларны саклап калырга һәм аларның санын арттырырга теләми, һәм хакимият бу проблеманы ничек хәл итәргә тырыша?

Республикада бөртеклеләрне урып-җыю башланып китте. Кызу темплар һәм киң колач белән бөртеклеләрне урып-сугулар ничек бара? Татарстан аграрийларын уңыш муллыгы сөендерәме, әллә инде көендерәме? Икмәкне кая тапшырачаклар? Бу хакта «Интертат» журналисты Юлай Низаев төрле район җирлекләрендәге хуҗалык җитәкчеләреннән, агрономнардан белеште.

Арча районының «Курса МТСы» ширкәтендә агроном вазифасын 27 яшьлек Рәсим Хәбибуллин башкара. Туган ягында хезмәт итүче эшсөяр егет үз һөнәренең нечкәлекләре хакында сөйләде, аграр тармакта эшләргә теләүче яшь белгечләргә киңәшләрен бирде.

Җәйге ялымны туган ягым Әтнә районы Күшәр авылында үткәрергә яратам. Туган якның матурлыгын, авылдашлар белән аралашудан алган рәхәтлекне башка беркайда да табып булмый. Иртән чыбыркы, көтүче Маратның «кая бара!» дигән тавышына, малкайларның мөгрәвенә уянып китү генә дә ни тора... Малларны көтүгә куу, каршы алу – авылда үзе бер тарих.

ТР Авыл хуҗалыгы һәм азык-төлек министры Марат Җаббаров узган атнада терлек азыгына бара торган күпьеллык үләннәрнең беренче чабымын бетерергә кушкан иде. Биектау районының «Татарстан» хуҗалыгында бу эшне беренчеләрдән булып тәмамладылар, әмма уңыш былтыргыдан 3 тапкырга кимрәк булган...

Татарстан өчен гадәти булмаган бәйрәмне тамаша кылып кайту насыйп булды. Ул да булса Ютазыда гөрләгән «Кымыз бәйрәме» Төбәкара фестивале. Ул 2нче ел рәттән Ютазы районының Әбсәләм авылында үтте.

Казанда «Агроволга» халыкара агросәнәгать күргәзмәсе эшли. Экспозиция белән Татарстан Республикасы Президенты Рөстәм Миңнеханов танышты. Аның белән бергә авыл хуҗалыгы тармагының яңалыкларын Россия авыл хуҗалыгы министры урынбасары Андрей Разин бәяләде.

74 яшьтә элеккечә комбайн һәм «КамАЗ» руле артына утыра һәм үз хуҗалыгында барысын да контрольдә тота. Фермер балаларына да, оныкларына да җирне яратуын тапшыра алган. Монда ул оныкларының балаларын да күрергә өметләнә.

«Нармонка» хуҗалыгында яшелчә үстерүчеләр һава торышына өметләнеп утырмыйлар, ә су сибү машиналарына һәм башка заманча авыл хуҗалыгы агрегатларына ышанып эш итәләр.

Сабантуй электән үк кыр батырларына, табын түрләребезне ак алтын белән тәэмин итүче нык беләкле савымчыларыбызга һәм дә терлекчеләребезгә рәхмәт белдерү, аларны данлау чарасы булган. Замана барган саен бәйрәм тантанасы да үзгәреш кичерә. Журналистыбыз Юлай Низаев Әтнә һәм Алабуга Сабантуйларын тамаша кылып кайтты.

Теләче районында урнашкан «Август-агро» агрохолдингының «Август-Теләче» агрофирмасында үткән «Сенаж көне – 2024» семинарына Идел буе округыннан һәм Россиянең башка төбәкләреннән аграрийлар җыелды.«Интертат» журналисты Юлай Низаев репортажы.

Май аенда кырау булу сәбәпле, Татарстанда 11 мең гектар мәйданда яңадан чәчәргә туры килгән. Килгән зыян 113 млн сум тәшкил иткән. «Интертат» журналисты Юлай Низаев бу хәлләргә карата фикерләрне аграр тармак эшчеләренең үзләреннән белеште.

«Кама беконы» ясалма орлыкландыру станциясен төзү проекты 150 миллион сумга бәяләнә.

Умартачыларга бәла быел тагын да иртә килгән. Арча районы Яңа Кишет авылы янында урнашкан умарталыкта бал кортлары күпләп үлгән. Юкса, әлегә рапс чәчәк аткан чор да түгел, басулар да кап-кара кебек, әмма шундый хәл килеп чыккан. «Интертат» бу вакыйганың шаһитлары белән сөйләште.

Тарихта беренче тапкыр сыерның кош гриппы йоктыру очрагы АКШта теркәлгән.

Галимнәр чаң суга: Татарстанда «кар күгәрекләре» тарала. Ел саен бу авырудан көзге уңышның 10-20 проценты үлә. 2019 елда «кар күгәрекләре» аркасында уңышның яртысыннан артыгы һәлак булган иде. Әлеге исем гөмбә-паразитка кар астында үрчүе өчен бирелгән. Ә аның активлыгының иң югары ноктасы яз башланганда, кар эрегәндә була.

Татарстан селекционерлары Россиядә беренче булып шәмәхә бөртекле бодай сортын чыгарган. Бөртекнең төсе генә үзгә түгел, аның составында кеше өчен бик файдалы антоцианнар да бар.

Россия дөньяның 10 иң күп сөт җитештерүчеләре исемлегенә керә, елына 2,187 млн тонна сөт җитештергән Татарстан илдә беренче урында тора. Ләкин бу уңай яңалыкның нечкәлеге бар: республика илдәге иң зур савым көтүе хисабына гына лидер булып тора. Ә менә сыерларның җитештерүчәнлеге белән проблемалар бар.

Гадәттә, язгы чәчү кампаниясе башлану белән, игенчеләр янына журналистлар да командировкаларга юллана. «Интертат» журналисты Теләче ягы уңганнары белән әңгәмә корып, гапләшеп кайтты.

19 апрельдә Башкортстанның Бөре районы Вязовский авылындагы фермерның хуҗалыгына шактый зур зыян килүе хакында хәбәр иткән идек инде. «Интертат» журналисты Вязовский авылы кергән Бахтыбай авыл Советы вәкиле, фермерның үзе белән элемтәгә керде.

22 апрель төнендә, яшен сугу нәтиҗәсендә, Әтнә районы Ары авылы клубы янып бетте. «Интертат» авыл башлыгы һәм мәдәният йорты хезмәткәрләреннән янгынның нечкәлекләрен белеште.

Әле генә йорттан биек кар өемнәренә карап: «Бу кар кайчан эреп бетә инде?» – дип тора идек. Яз карны тиз генә җыештырып куйды да игенчеләрне басуга чакырды. Районнарның күбесе кыр эшләренә, чәчүгә кереште. Һава торышы да әйбәт тора, җир дә дымга туенды, тик игенчеләрнең генә кәефе юк шул.

Авыл хуҗалыгы тармагында дәүләт тарафыннан булдырылган төрле матди ярдәм чаралары бар. Акчалата ярдәмне алу өчен, малларны законнарга буйсынып асрау мөһим. Димәк, терлек чиплаштырылган, ветеринария тикшеренүләре үткән булырга тиеш.

Бәрәңге утыртырга өйрәтәбез, дисәң, авыл кешесе моңа берникадәр сәерсенеп карар. Әмма Татарстан авыл хуҗалыгы фәнни-тикшеренү институтының Бәрәңге үстерү үзәге баш белгече Фәния Җамалиева билгеләвенчә, һәр эшнең тәртибе булган кебек, бәрәңге үстерүнең дә үз серләре бар.