Гадәти пәнҗешәмбе көн. Саба районы Татар Икшермәсе авылында яшәүче Әхмәтхановларның Шәмәрдәннән әбиләрен кунакка көтеп йөргән мизгелләре. Менә-менә кайтып җитәрләр дигәндә, кайгы ишек кага. Колакны ярып, коточкыч хәбәр килә: Ришатлар авариягә эләккән.

Татарстан елады… Югары Осланда булган фаҗига турында шулай дими ни дисең?! Дүрт газизе бер көнне китеп барган ул гаиләнең тау-тау өелгән ачы хәсрәте бөтен кешегә җитте: йөрәкләр тетрәнде. «Дүртәү бергә әтиебезне каршы ала идек бит», — дип өзгәләнә Илдарның хатыны Альбина.

Бүген Актаныш районы төзелүгә 90 ел, Актанышка нигез салынуга 310 ел тулуга багышланган «Көнчыгыш Кама аръягының тарихи-мәдәни мирасы һәм бүгенгесе» төбәкара фәнни-гамәли конференциясе узды. Без шул конференциядә яңгыраган кайбер фикерләрне тәкъдим итәбез.

ТР Милли китапханәсе Татарстан һәм Россия төбәкләрендәге татар авыллары һәм шәһәрләре тарихына багышланган китапларны туплый. Бу эш ТР Президенты каршындагы Татар телен саклау һәм үстерү мәсьләләре комиссиясе тәкъдиме белән башланган. Киләчәктә шушы китапларның махсус күргәзмәсен оештыру да ниятләнә.

Тюбинг, ватрушка, таблетка, витаминка, бублик, плюшка… Әллә ничә төрле исемдә йөртелгән шушы кабартылма чаналарның кеше гомере өчен куркыныч булуы турында ел саен күпме сөйләнсә дә, тау өстендә чуар-чуар тюбинглар һаман арта бара. Элек гаиләдә берәү булса, хәзер һәр балага алалар.

Тормыш шулай: бер алдын, биш артын күрсәтә. Дөнья бер көлдерсә, биш елата. Халык телендә бу әйтемнәр юктан гына килеп чыкмаган. Ни кызганыч, 2020 елда да бик күпләр якыннарын югалтып, зур хәсрәт кичерде. Ут, су, юл корбаннары турында күп яздык. «Интертат» 2020 елгы иң тетрәндергеч фаҗигаләрне барлады.

Бу узып баручы коронавируслы елда Башкортстан җәмәгатьчелеге дә шактый күренекле шәхесләрен соңгы юлга озатты.

Ни кызганыч, үлем сәбәпләре исемлегенә 2020 елда тагын бер сәбәп - коронавирус афәте өстәлде. Шул covid-19 аркасында вакытсыз китеп баручылар күп булды. Фаҗига корбаннары да бар. "Интертат" 2020 елда вафат булучыларны барлады.

Бәла ялгызы гына йөрми: Биектау районында яшәүче Гөлнур һәм Рәис Сафиннар гаиләсенә башта ут хәсрәт китергән булса, бер айдан юл үлем китерә. «Юллар, юллар, авыр булса, булсын, тик соңгысы гына булмасын» дип җырланса да, кияүләре Фирдүс өчен 13 декабрь көнне юл газабы гүр газабына әйләнә.

Бүген Әтнә районы Түбән Бәрәскә авылында, реставрациядән соң, иң борынгы, 1769 елгы таш мәчет үз ишекләрен ачты. Артык купшылык та, чуарлык та юк, сыек кына зәңгәрсу төс белән манылган тыныч мохит…

Тавык башына гына түгел, кеше башына җиткән төлке… Кайбыч районы Колангы авылында 7 декабрь көнне булган бәхетсезлек очрагы бик аяныч үлемгә китерә. Авыл җирлеге башлыгы Фидәил Нигъмәтҗанов, төлке дип уйлап, ялгыш 38 яшьлек Диләрә Вәлиуллинаны ау мылтыгыннан атып үтерә.

Сигез элек Арча кызы Динәне харап иткән адәмнең гаебе исбатланган. Әтнә районы Яңа Әтнә авылында яшәүче 32 яшьлек ир-ат хәзер суд каршында җавап тотачак. Бу турыда Татарстан прокуратурасының рәсми сайтында хәбәр ителә.

Быел коронавирус дигән зәхмәт үпкәләргә компьютер томографияләрен күбрәк уздырырга сылтау булды. Ни кызганыч, табиблар пневмония генә түгел, үпкәдә яман шеш диагнозын да ачыклый. Республика клиник онкология диспансеры баш табибының медицина буенча урынбасары Илсур Шәймәрданов белән шул хакта сөйләштек.

Кама аръягы районнарында мәктәп бусагасын атлап кергән татар балаларының күпмесе татар сыйныфларында белем ала? ТР Дәүләт Советы Рәисе урынбасары, ТР Президенты каршындагы Татар телен саклау һәм үстерү мәсьәләләре комиссиясе рәисе Марат Әхмәтов алга киткән, артта калган районнарны атады. Аксубайдагы киңәшмәдән күзәтү.

Чыдаса да чыдар икән ана йөрәге… «Илсөя апа, хәлләрегез ничек? Люция нихәлләрдә?» — дип сорыйм Илсөя ападан бер көнне. «Ничек дип әйтим икән сезгә, Люция юк бит безнең», — дигән җавап ишетәм. Ул көнне күңелнең ни өчен диңгез суыдай чайкалып торуын мин аңладым: шушы шомлы хәбәрне ишетәсе булганга икән.

Әле моңарчы кош гриппы тавык-чебешләрне генә кырып сала дип ишеткән булсак, быел каз-үрдәкләрнең дә башына җиткән. 7 октябрьдә Буа районында «Хәйруллов» фермер хуҗалыгында кош гриппы ачыкланган, 20 октябрьдә вирус Мөслимнең «Лиза Шакирҗанова» һәм Чүпрәленең «Фәнис Төхфәтуллин» хуҗалыклары казларын аяктан еккан.

Циркуль пычкысы, болгарка, бензин пычкысы дисеңме, агач, тимер белән эшлим дигән кешегә бөтен уңайлы эш кораллары бар хәзер. Тик бер рәхәтнең мең михнәте диләрме… Саксызрак кылансаң, пычак астына эш материалың гына түгел, кулың да килеп керергә мөмкин. Әзмени шулай бармак буыны яки беләзегеннән үк өздергән кешеләр?!

Татарстан һәм Башкортстанның халык җырчысы Хәмдүнә Тимергалиеваның вафатына 40 көн тулган. Казанның Ш. Мәрҗани мәчетендә аны искә алу өчен Коръән ашы үткәрелде. Бик күп сәнгать, мәдәният әһелләре гастрольләрдә төрле хәлләр килеп чыкканда, аның тәртип оештырып, җайлап-көйләп йөри белүе турында хатирәләрен яңартты.

Ничә тапкыр гомере кыл өстендә булып та, коронавирус дигән зәхмәт аямаган: кичә Башкортстанда танылган башкорт җырчысы Бибисара Азаматованың гомере өзелде. Бүген аңа 71 яшь тулган булыр иде. Чын мәгънәсендә халыкчан җырчы исеменә лаек Бибисара апа белән бүген бәхилләштеләр, иртәгә туган авылына алып кайтып җирлиләр.

Үкчәле аяк киемнәре йөри-йөри ышкылгач, набойка кактырабыз бит, менә сыер «түфлиләре» дә шулай ышкыла икән. Кайчак протезлар да куярга туры килә. Тоякларны вакытында кыскартып, чистартып тормасаң, сыер аксый да башлый. Малың сәламәт булсын дисәң, аякларын карап торырга кирәк.

Андыйлар миллионга бер туадыр, кырыеңда Айнур басып торса, бернинди оркестр да кирәк түгел иде! — дип сөйли иҗатташ дуслары талантлы музыкант, виртоуз-баянчы Айнур Фатыйхов турында. Кичә аның Уфада фаҗигале үлеме турында кайгылы хәбәр килеп иреште.

Быел ачылган «Адымнар — белем һәм татулыкка юл» күп телле мәктәбенә балаларны кабул иткәндә, аларның татар һәм инглиз телләрен белүе тикшерелде. Әлеге сынауның кирәклеге, яңа дәреслекләр һәм башкалар турында комплекс директоры Айдар Шәмсетдинов белән сөйләштек һәм Бичурин урамындагы бинада экскурсиядә булдык.

Шеш белән килә һәм шешсез кайтып китә. Бу сүзләр Самара өлкәсе Тольятти шәһәрендә яшәүче, берьюлы ике җирендә рак табылган 63 яшьлек Алексей Оленев турында. Яман шеш ачыклангач, химия терапиясенә генә дип Казанга килгән пациентка Республика клиник хастаханәсе табиблары операция ясый. Якын арада аны өенә кайтарачаклар.

Казанда быел ачылган «Адымнар» полилингваль комплексына татар телен белмәгән балаларны кабул итмәүгә кайбер ата-аналар ризасызлык белдергән. Активист Ләйлә Лерон яклап, мәктәп каршына ялгыз пикетка чыкты һәм үз позициясен аңлатты. Ата-аналар «балам өч телне дә белсен дип, шушында бирдек» дип сөйләделәр, — ди ул.

Кыргызстанның Бишкәк шәһәрендә туып үскән Фирдәүсә Шакированың бавырына эхинококк дигән паразит кергән. 30 яшендә дәваланып, паразитны үтерсәләр дә, инде 33 ел Казанда яшәүче Фирдәүсә апаның бавыры кабат чәнчи башлый. Республика клиник хастаханәсенең эндохирургия бүлеге хирурглары бавырның үлекләгән өлешен кисеп алган.

Бүген Татарстан Президенты Рөстәм Миңнеханов Дәүләт Советына еллык юллама белән мөрәҗәгать итте. Президент Юлламасына карата җәмәгатьчелекнең карашы нинди? «Интертат» юлламага карата җыелган фикерләрне тәкъдим итә.

Бүген Рөстәм Миңнехановның Татарстан Республикасы Президенты вазифасына кереште. Республиканың яңа хөкүмәте раслана.

Бәла кайчак үзе генә йөрми: берсе янына икенчесе өстәлә. 37 яшьлек Екатерина Хәбибуллинага да шулай бер тау хәсрәт кичәргә туры килә. Казанга күрше төбәктән килеп бәбиләгән ананың нарасыенда дүрт зәгыйфьлек табыла. Татарстан табиблары сабыйның гомерен коткарып кала.

Бер көйсез бала әнисеннән су сорап елаган. Су биргәч, сөт сораган, аннан: «Суга сөт кушып бир!» — дип елаган. Әнисе суга сөтне кушкач: «Сөтне судан аерып бир!» — дип еларга тотынган. Бу бала әнисен борчыган кебек, халык сөтенә су кушып, сөт җыючыларны кыен хәлдә калдырмыймы? Бу хакта Биектау районында белештек.

Аңа китап җене кагылган иде… Ул чын мәгънәсендә китап кешесе булды… Әдәбият тәнкыйтьчесе, нашир Мөдәррис Вәлиевне соңгы юлга озатырга килгән һәркем мәрхүмнең китапка хирыслыгын әйтте. Каты авырудан соң 67 яшендә гомере өзелгән Мөдәррис Вәлиевне бүген Киндери зиратында җир куенына салдылар.