Һәр авылда диярлек ялгыз әби-бабайлар яши. Араларында төрлесе бар. Балалар үстереп, төрле якларга таралышканнары да юк түгел. Андый апа-абыйлар атна азагында балаларым кайтыр, диеп көтә. Шул ук вакытта кияүгә чыкмый картайган, бер туганы да булмаган ятимә карчыклар, карчыгы үлеп киткән, балалары булмаган картлар да гомер кичерә. Әле ярый аларны тәрбияләргә социаль хезмәткәрләр бар. Ялгызлар аларны зарыгып көтеп ала.

Шәмәрдәндә яшәүче тәҗрибәле бакчачы Илсөяр Кәбировадан тәмле кишер үстерү өчен 10 киңәш.

Яшь кенә булуга карамастан, үзләренә кәсеп итү өчен шөгыль табарга өлгергән егет-кызлар күп булуы сөендерә. Сарман районы Сарман авылы кызы Алия Нәфыйкованың киемнәргә төшергән бизәкләре үзләре серле, үзләре милли.

Бакчада кайнашыр чак җитә. Яшелчә, җиләк-җимештән тыш, чәчәкләр үстереп тә хозурланасы килә. Хәзер капка төпләрен дә машина шиннарыннан савытлар ясап, аңа чәчәкләр утыртып бизәү модага керде.

Казанда яшәүче пешекче Марат Фәсхетдинов ял көннәрендә тәмле кекс әзерләргә тәкъдим итә.

Теләче районы Казаклар авылында яшәүче Айгөл Рәхмәтуллина яшелчәләрдән мул уңыш алу серләре белән уртаклаша.

Саба районы Иске Икшермә авылында һәркем сокланырлык та, гыйбрәт алырлык та гаилә яши. Ләйсән һәм Марат Садретдиновлар гомер кичерә биредә. Авыл башында яшел профнастил калай белән тышланган, челтәр капкалы йорт. Бу йортта церебраль параличлы ир яши дип уйламассың да.

Кем бәхетле? (Зәмирә Сәмигуллина)

Мамадыш районында бик тә үзенчәлекле кеше яши. Керәшен егете Артур Афанасьевка 29 яшь. Буе ун ел элек метр да 15 сантиметр булган. “Ел саен кыскарам, менә быел метр да 3 сантиметрга гына калдым”, – ди ул. Аның авырлыгы хәзер 32 килограмм. Әмма төшеп калган егет түгел Артур - ут яндырып яши.

– Мөхәммәтдин абый, туктат әле машинаңны. Шушы урамда яшәргә тиеш минем әти. Никтер күңелем үрсәләнә, йөрәк тә нидер сиздерә...

Бакчаларның иң ямьле чагы. Яшеллеккә күмелгән бакчада кошлар җыры, черкиләр безелдәвен тыңлый-тыңлый чүп утый торган чак. Бакча эшен ихластан яратучылар, вак чебенгә, черкигә зарлансалар да, яшелчә-җиләк-җимеш үстерүнең нәтиҗәсен тату рәхәтлеген уйлап бакчада кайнаша. "Интертат" тәҗрибәле бакчачыдан киңәшләр тәкъдим итә.

22 июнь сугыш башланган көндә һәм 9 май - Җиңү бәйрәмендә вафат булган сугыш ветераннарының сөйләп калдырган сүзләре искә төшә. Үзләре вафатыннан соң да, аларның сөйләгәннәрен диктофонымны кушып кабат тыңлыйм. Тыңлаган саен елыйм һәм оялам. Сугыш елларында кичергән газапларыннан кызганып, батырлыкларына сокланып елыйм. Без – аларны дәвам итүче буын булганга шөкер итми яшәвебездән оялам...

Саба районы Иләбәр авылында ике исемле әби яши. Үз исеме Манифа булса да, аны, яратып, "Маһирә апа" диләр.

– Каз бибиең адашып калмаганмы, Фәйрүзә, урамда бер бәбкә кычкырып, әнкәсен эзләп йөри, – дип эндәште Сәрия керә-керешкә. Бизәкле челтәр капканы узган ел улының дусты – Балтач егете ясап киткән иде. Шуның аскы ягына тавык-чебеш чыгып йөрмәс өчен һаман сетка куярга вакыт җитми.

Шәмәрдәндә яшәүче Илсөяр Кәбирова безнең якларда моңарчы үстерелмәгән төрле сорт кабакларны, карбыз-кыяр, кавын-кыярларны үстереп тә шаккаттырды. Чуфа, бататлар үстереп тә өләшә. Хәтта йокы бүлмәсендә дә кырык төрле, 500гә якын помидор кәлшәсе шаулап үсеп утыра. Орлыктан ике елда үстерелүче суганнан да, ул бер елда мул уңыш җыеп ала. Яшеллек булгач, бик күңелле һәм җанга рәхәт.

Иштуганга марилар, удмуртлар, чувашлар җыела дигәч, шул чараны оештыручы Саба район мәдәният йортының күчмә клуб мөдире Хәниф Тимербаевка мин дә иярдем. Җидедә башланасы концертка кичке биштә чыгып киттек.

Теләче районы Үзәк бистәсендә бик тырыш Ильиннар гаиләсе яши. Дүрт кыз – Валя, Лариса, Ольга, Мария һәм бер егет үстерә Лида белән Николай. Әмма 2002 елдан хәсрәт арты хәсрәт килә башлый гаиләгә. Күз ишетмәгән чирләр күргән Лида апа бу казаларның сәбәбен бозымда күрә.

Үз авылдашларың куелышында спектакль карау бик күңелле. Андый чакта башкаланың мәшһүр актерлары бер якта торсын. Монда бит синең әниең, туганың, күршең яки хезмәттәшең уйный. Уйный дип әйтү генә бәлки аздыр да әле. Актерлар образга шулкадәр кереп бетә, актер белән әсәр героен аермыйсың да хәтта. Спектакль куелышының төп уңышы да әнә шундадыр ул, мөгаен.

Урамда 20-25 градус салкын. Ә Саба районы Иске Мичән авылында урнашкан мәктәпнең инде кыярлары өлгергән. Бу елның беренче уңышын 8 мартка җыеп, сатуга чыгаралар.

Байлар Сабасында җырчы Элвин Грей псевдонимы белән чыгыш ясаучы Радик Юльякшинның туганы яши икән, дигән хәбәрне ишеткәч, сабалылардан сорашасы иттем. "Бездә бер башкорт апае бар, шулдыр ул",– диде бер танышым. "Татар-информ" хәбәрчесе танылган җырчының Сабадагы дәү әнисен эзләп тапты!

Саба районы Татар Икшермәсе авылында ялгыз әбиләр тәрбияләүдән җанына рәхәтлек, тынычлык табучы сыер савучы яши.

Саба районының Мәртен авылында итекле хоккей ярышлары узды. Ярышлар Саба егете, 26 яшендә юл фаҗигасында һәлак булган Фидәрис Ганиевнең якты истәлегенә багышлана. Авылча, җылы итек, бүрек, киң бияләй киеп, шайба урынына кечкенә туп белән Мәртенгә кайтып хоккей уйнауның инициаторы исән чагында Фидәрис үзе булган. Кызганыч, ул безнең арада бик аз гомер генә яшәп калды. Ләкин аннан калган татулык рухы өзелми монда.

Рамил хәзрәт вәгазь сөйли: “Пәйгамбәребез Мөхәммәд с.г.внең хәдисе бар, җәннәттә минем белән янәшәмдә ике генә кеше булыр, ди... Аның берсе – ятим баланы алып, аңа, ашау-эчүдән тыш, тәрбиясен биргән ана. Икенчесе – ире вафат булып, балалары белән тол калып, аларны үги әти белән үстермим дип, тормышның ачысын-төчесен татып, балаларымны кеше итим дип тырышкан хатын-кыз. Аллаһы Тәгалә каршында иң күркәм аналар менә шулар”.

Саба районы Корсабаш авылында яшәүче Шәйнуровлар гаиләсендә каз өмәсе дигәч, мин дә күрергә уйладым. Каз өмәсе ул көзге бер эш кенә түгел. Татарда ул элек-электән аралашу, киңәш-табыш алышу, җырлап күңел ачу чарасы да булган. Шәйнуровлардагы каз өмәсе дә шулай узды. Корсабашта каз пешеклисе суга сода салып, сугымчыны сөйләштереп каз өмәсе уздыралар

Мәктәп тәмамлагач, күп кенә кызлар-егетләр үз хыяллары буенча түгел, ә әти-әниләренең теләкләре һәм мөмкинлекләре буенча укырга керә. Беренчедән, әти-әнинең баласын киләчәктә кем итеп күрәсе килә һәм янчыктагы акча кая керергә җитә. Өстәвенә, сайлаган һөнәрнең ил-көн алдында дәрәҗәле булуы да кирәк. Ә баланың хыялларына күңел түрендә яшеренеп тә калырга мөмкин.

“Мин кияүгә чыкмаган кыз, район җирендә тудым, Казанда яшим. Ислам дине кагыйдәләре буенча ялгызым ир-атлар янында калырга тиеш түгелмен. Эш булгач, төрле вакыт була. Әмма мин, әтине яки башка ир туганымны үзем белән эшкә алып йөри алмыйм бит. Ислам кануннары буенча бу гөнаһмы? Гөнаһ та эшлисе килми, эшемне дә ташлый алмыйм. Миңа нишләргә?” – дип сорый Казаннан бер кыз.