Татарстанда 2019 елның сигез аенда йорт хайваннары котыру чире йоктыруныж 14 очрагы теркәлгән. Йорт хайванын бу куркыныч авырудан ничек сакларга? Үз-үзен тотышындагы нинди үзгәрешләр котыру чирен эләктерү турында аңлата? Кыргый яки урамда йөрүче җәнлек тешләсә нәрсә эшләргә?

Быел Казан федераль университетының Фундаменталь медицина һәм биология институтының Нейробиология буенча фәнни-тикшеренү лабораториясенең әйдәп баручы фәнни хезмәткәре, медицина фәннәре докторы Рөстәм Хаҗипов Россия Фәннәр академиясенең эволюция физиологиясе өлкәсендә бирелә торган Лев Орбели исемендәге премиягә лаек булды. Дөньякүләм танылган галим фәнни ачышлары, бала тәрбияләү, туган яклары һәм Франциядә татарлар тормышы турында сөйләде.

Интернет барлыкка килү белән тормышыбыз тамырдан үзгәрде. Яшүсмерләр әйтмешли, олдлар (old - инглиз теленнән “өлкән, карт”) әле һаман да газета, журнал, телевидение заманында тукталып калган булса, яшьләр бары тик интернет киңлекләрендә генә яши. “Татар-информ” хәбәрчесе яшүсмерләр һәм яшьләрнең кумирлары булган блогерларның эшчәнлегенә күзәтү ясады, балаларның һәм әти-әниләрнең фикерләрен белеште.

"Миңа бозым ясадылар, үлсен дип эшләгәннәр", "Сихерчегә барып, иремне гаиләдән алып китте". Бозым, кешене ниндидер көчләр белән үзеңә каратучылар турында еш ишеткәнем булды. Кызлар яшь вакытларында юләрлекләрне шактый эшли. Кызлар гына түгел, олы апалар, егетләр, абыйлар да. Ниндидер серле көч барлыгына ышанып, алар үзләренең теләкләрен чынга ашырырга тырыша. "Интертат" үзләренә бозым ясатканнар дип ышанган кешеләр белән сөйләште.

Күптән түгел Казанда узган Татарстан мөселманнары Диния нәзарәте үткәргән мәгариф тармагы мөгаллимнәрен VII Мөселман форумына чит илләрдән дә галимнәр чакырылган иде. Алар ХХI гасырда ислам динен ничек укытулары, элеккеге һәм хәзерге эш алымнары хакында тәҗрибә уртаклаштылар. Халыкара форумда Малайзиядә яшәүче, Куала-Лумпур халыкара ислам университеты профессоры, тарих фәннәре докторы, үзебезнең татар кызы Эльмира Наил кызы Әхмәтова да катнашты. 

Атна вакыйгалары (+ТВ-программа) №39/2019

Кешеләрнең матур истәлекләре, өмет-хыяллары һәм иң беренче шатлык-куанычлары мәктәп чоры белән тыгыз бәйләнгән. Шушы якты хатирәләрнең үзәгендә укытучы тора. Табигатьтә алтын, мул көз тантана иткәндә Укытучылар көнен билгеләп үтәбез. Бу көнне һәр кешенең үткән еллары турында уйлары, балачак хатирәләре ирексездән укытучылар белән бәйле мизгелләргә барып тоташа. Меңләгән укучылар рәхмәт хисләре белән мөгаллимнәрне искә ала, алар алдында баш ия. Нәкъ менә шушы хисләр укытучы өчен иң зур бәһа булып тора да. 

XIX йөздә язылган татар әдәби әсәрләрен оригиналда укып, никадәр дәрәҗәдә аңлый алыр идегез? Чыннан да, ул чорда телебез гарәп-фарсы һәм төрки алынмалар белән шактый чуарланган була. Әдәби телнең халыкның сөйләм теленә нигезләнүе бары Тукай чорында киң таралыш ала. Әмма әдәбият киңлегенә шул вакытта ук сөйләм телендә язучы “җырчы Җәкәү” дигән шәхес килеп керә. Тыйнак, ләкин үз сүзен бәреп әйтүче, иҗатында тормыш каршылыклары турында әрнеп язучы Яков Емельянов турында “Татар-информ” хәбәрчесенә Г.Ибраһимов исемендәге Тел, әдәбият һәм сәнгать институтының әдәбият белеме бүлеге мөдире, филология фәннәре докторы Әлфәт Закирҗанов сөйләде.

4 октябрьдә Халыкара космос атналыгы башлана. Шул уңайдан Татарстан астрономы, КФУның Физика институтының Астрономия һәм космос геодезиясе кафедрасы мөдире Илфан Бикмаев яңа планеталар, Төркиядә тора торган Татарстан телескобы, бердәм дәүләт имтиханы һәм яраткан татар җырчылары турында фикерләре белән уртаклашты.

Казанда “Хәзинә” милли сәнгать галереясендә Перьм өлкәсе сынчысы Әлфиз Сабировның “Аю бала” дип исемләнгән күргәзмәсе үтте. Анда Әлфиз Сабировның ун ел дәверендә эшләнгән сыннары урын алган. 

Узган атнада Чаллыда фаҗига булды: Сөембикә проспектындагы элекке “Арарат” рестораны бинасында янгын чыкты. Утны өч сәгать дәвамында сүндерәләр. Ә соңрак бинаның уң канатындагы вентиляция шахтасында янгын сүндерүчеләр  13 яшьлек малайның мәетен таба. Кайчандыр затлы булган ресторан нигә ташландык хәлгә төшкән һәм ни өчен аны бомжлар, яшүсмерләр үз иткән? 

Бу айда һава торышы ничек булачагын һәм салкын айларга озак вакытлы фаразларны “Татар-информ”га КФУ профессоры Юрий Переведенцев сөйләде.

Туй, матур күлмәк, яраткан кешеңә кияүгә чыгу, банкет, җырлы-биюле бәхетле көннәр. Ә алга таба? Бер ашханә, бер тукмак һәм килен белән кайнана гына кала. Ике хатын-кыз бер ашханәгә сыймый. Моны мин 100% ышаныч белән әйтә алам. Ашарга пешергәндә кемдер кысылып, берәр нәрсә әйтә башласа, ух, миңа ул кешене җәл. Туйдан соң килен белән кайнана тормышы ничек икән соң? Бу хакта алар "Татар-информ" хезмәткәренә сөйләде. 

Әлмәттә яшәүче 17 яшьлек кызның үлеме Татарстан халкын гына түгел, ә башка төбәктә яшәүчеләрне дә тетрәндерде. Вафаты алдыннан кыз видео яздырган. Ул бу хәлдә беркемне дә гаепләмәскә куша һәм дөньядан үз теләге белән китүен әйтә. Моны алдан сизәргә, булдырмый калырга мөмкин идеме? Бу сорауларга эксперт-психологлар җавап бирде.

Бүгенге көндә үзмәшгульлек, нигездә, закон кысаларында бизнес алып бару, шул ук вакытта шәхси эшмәкәр буларак теркәлмичә генә, салымнарны азрак түләү өчен башкарыла. Мәктәп укучысының сыр җитештерә башлавы һәм үзмәшгуль булуның уңай яклары турында “Татар-информ” хәбәрчесе язмасында укыгыз.

Бөгелмә шәһәрендә яшәүче Вәлия Җиһангирова кечкенәдән бияләй, оекбаш бәйләп үскән. Хәзер 54нче размерлы күлмәкләрне ике атна эчендә бәйләп кия. Бөгелмә механика заводында конструктор булып эшләгән ханым, лаеклы ялга чыккач та тик утырмый. Ул бәйләгән киемнәр фабриканыкыннан бер ние белән дә аерылмый. Күңел җылысы кушылган булуы белән гәүдәгә җылылык, затлылык та өстәп тора әле.

Саба районы Килдебәк авылында яшәүче 83 яшьлек Рәҗәп Вәлиәхмәтовның тормышына сокланмаган авылдашлары юктыр. Бала-чагыннан ук ишетү-сөйләшүдән мәхрүм булып гомер итсә дә, төшенкелеккә дә бирелмәгән, гаилә корган, балалар үстергән ул.

Күпчелек халыкка Татарстан Автономияле Совет Социалистик Республикасының 1937 елда беренче расланган төп законы – Конституциясе билгеле. Ләкин архив чыганакларында күптән түгел аның 1926 елда кабул ителгән беренче проектына тап булалар. “Татар-информ” мәгълүмат агентлыгы Татарстанның Архив эше буенча дәүләт комитеты белән уртак проекты кысаларында аның тарихы, эчтәлеге һәм үсеше турында таныштырып үтәр. Уникаль документ турында Татарстан Дәүләт архивының күргәзмә һәм публикаторлар эшчәнлеге бүлегенең әйдәп баручы архивчысы Айсылу Хәйбиева сөйләде.

Ижау шәһәрендә яшәүче милләттәшебез Эльвира Гарифуллина имбирлы прәннекләр ясый. Аларны балалар кызыгырлык итеп бизи, прәннек ясау буенча мастер-класслар оештыра. Эльвира үзе дә өч бала әнисе. Ире белән ике кыз бер малай үстерәләр. Прәннек ясау серләрен безгә дә сөйләде.

Әгерҗедә яшәүче Ринат Шиһабетдинов үзе яши торган күпфатирлы йортның подъездларын төрле рәсемнәр белән бизи. Яктылык, матурлык тәрбияләүнең бер үрнәге дип кабул иттем мин аның бу гамәлен. Якты төсләр белән ясалган рәсемнәрне күргәч күңел күтәрелә, үзең дә ниндидер матур эшләргә омтыласың. Хәтта электр хисаплагыч тартмаларының ишекләрен дә чәчәкләр белән ямьләндергән.

"Татар-информ" хәбәрчесе Грозныйда узган "Федерация" милли театрлар фестивалендә катнашты. Хәбәрчебез бу язмасында бүгенге Грозныйны һәм чечен халкын күзәтә.

Атна вакыйгалары (+ТВ-программа) №38/2019

Кеше эшен, үзең эшләми белә алмыйсың, ди. Мин дә үземне сынап карарга уйладым, промоутер булып эшләп карадым. Шулай ук, промоутер булып эшләгән кешеләрнең тарихлары белән дә таныштырып үтәчәкмен.

Удмуртлар безнең ут күршеләребез. Татарстанда 23 меңнән артык удмурт яши. Дөньяда исә 570 мең тирәсе удмурт халкы вәкиле бар дип исәпләнә. "Интертат" удмурт халкы вәкилләре белән аралашканда кирәкле булырга мөмкин сүзләр һәм сүзтезмәләр белән таныштыра. Безнең консультантыбыз - Татарстандагы удмурт милли автономиясенең башкарма директоры Марина Иванова-Спиридонова.

Табигате буенча нәфис, нәзәкатьле итеп яралтылган хатын-кызлар да тормышларында хата ясап төрмәгә эләгергә мөмкин. Кырыс шартлар, сынаулар кемнедер сындыра, кемнедер чыныктыра. Кайчандыр ирегеннән мәхрүм ителгән Гөлшат Татова “Интертат”ка башыннан кичкәннәрне сөйләде.

Илфак Шиһаповның “Кеше эзлим...” китабы чыгу уңаеннан матбугат конференциясе үтте. Басманың исеме үзенчәлекле. Китапны төзүче Гөлнара Сабирова сүзләренчә, Илфак абыйның иң төп фаҗигасе кеше эзләүдә булган. Ул гомер буе үзен аңлый торган кешене гади кешеләр арасыннан эзләгән. 

Кеше сәламәтлеге төрле факторларга бәйле: нәселдәнлек, социаль-икътисади шартлар, экология, тормыш рәвеше һәм башкалар. Сәламәтлеген саклауда төп рольне кеше үзе уйный. Тикшеренүләр күрсәткәнчә, 30 яшьтән арткан 40% кеше йөрәк-кан тамырлары авырулары буенча риск төркемендә тора, һәм бары тик 10% нәтиҗәле профилактика алып бара.

“Туй күлмәге кигән кыздан көнләшеп тә үләрлек” дигән җыр бар. Электән туй күлмәге сафлык билгесен аңлаткан. Ак төс кызның сафлыгын күрсәтеп, яңа юлга ак җәймә булып торган. “Туй күлмәген кызлар гына кияргә тиеш”, “Ул инде икенче тапкыр кияүгә чыга, нәрсәгә аңа ак күлмәк, аның туй күлмәге кияргә хакы юк”, “Туй күлмәге - сафлык билгесе” ише сүзләрне ишеткәнегез бардыр. Мондый фикерләрне “искелек калдыгы” дип санаучылар һәм сафлык кирәк дип санаучылар үз фикерләренең дөреслеген "Интертат"та исбатларга тырышты.

Ирина Портнягина – Иделдә йөзүче судноларда бердәнбер хатын-кыз капитан. 2009 елда капитанлык дәрәҗәсен алса, 2010да инде «Зайцев» теплоходында капитан булып йөри башлый. Ә быел «Борис Полевой» теплоходына күчә. Ул Уфа шәһәрендә туып-үсә, Уфада көллияттә, аннары Мәскәү Дәүләт Елга Транспорты Академиясендә укый. «Татар-информ» хәбәрчесе Ирина Портнягина белән хатын-кыз капитан булуның авырлыклары, теплоходның ничек эшләве турында сөйләште.  

Мәхәббәт өч ел яши дигән сүз бар. Алга таба кемдер Ходайның зур бүләген кадерләп саклап кала ала, ә кемдер исә, хисләре сүлпәнәеп бу бүләкне югалта. Мәхәббәт өч ел яши. Ә ни өчен өч ел? Мине бу сорау күптәннән борчый иде. Ничек инде булган хисләр сүнә алсын дип аптырый идем. Чын ярату булса, ул юкка чыкмас дия идем. Бу чыннан да шулаймы? "Интертат" геройлары мәхәббәт тарихларын сөйли.