Ике еллык тәнәфестән соң Биектау кабат көрәш рухы белән яшәде – “Ватаным Татарстан” газетасының герой шагыйрь Муса Җәлил истәлегенә 55 нче көрәш турниры әлеге районда узды. “Интертат” хәбәрчесе турнирның финал очрашулары узган икенче көненнән кызыклы фактлар китерә.

Биектауның “Биектау” спорт комплексында каһарман-шагыйрь Муса Җәлил истәлегенә “Ватаным Татарстан” газетасы гамәлгә куйган традицион көрәш турниры уза. Бүген ачылган, иртәгә җиңүчеләре ачыкланачак быелгы бәйгенең 10 кызыклы факты “Интертат” хәбәрчесе күзлегеннән.

Халыкара Олимпия комитетына 500 спортчыдан торган исемлек тәкъдим ителсә дә, Россиянең 169 спортчысына гына катнашу рөхсәт ителде. Нейтраль әләм астында чыгыш ясаячак Россия спортчылары арасында 7 татар да бар.

Әлки районында 2012 елдан бирле бокс түгәрәге эшләп килә. Биш ел эчендә Татарстан чемпионы булып танылучылары да, республика җыелма командасына кергән яшь спортчылары да бар. Әлки районының кызлары да рингта уңышлы чыгыш ясый.

Әлки районының Карга авылында гомер кичерүче 53 яшьлек Газинур Фәттахов икенче ел рәттән гер спорты буенча дөнья чемпионы булуга иреште. 2016 елдагы Казахстандагы уңышын 2017 ел азагында Көньяк Кореянең Сеул шәһәрендә дә кабатлады ул – ветераннар арасында үз авырлык үлчәвендә җиңүче булды.

Чөнки бу көнне Татарстан районы Сабан туйларының төп көрәш батыры ачыкланачак.

Узып баручы ел дөньякүләм спорт вакыйгаларына бай булды: Россиянең футбол буенча Конфедерацияләр кубогын кабул итеп алуы, Казахстанда узган кышкы Универсиада, татар көрәшенең Франциягә барып җитүе, 2018 елгы Уеннарга һәм футбол буенча беренче тапкыр бездә узачак дөнья чемпионатына әзерлек, допинг белән бәйле вакыйгалар... Үзәгендә татар спортчылары кайнашкан вакыйгалар да булмады түгел. Шул уңайдан Intertat.tatar хәбәрчесе истә калган иң кызык вакыйгаларны барлады.

Көрәш буенча ир-егетләр арасында Россия чемпионатында “алтын”га Татарстан көрәшчеләре күбрәк манылды. Ел да шулай: димәк, гаҗәп түгел. Аерма шунда – ел саен “алтын”ның бәһасе кыйммәтләнә бара. Быел чемпионат 9-10 декабрьдә Пермьдә узды. Анда 30 төбәктән 160тан артык көрәшче тугыз авырлык үлчәвендә бил алышты. Татарстанның 6 көрәшчесе алтын медаль белән кайтты. Чемпионнарның өчесе Казанның «Ак Барс» көрәш сараенда шөгыльләнә.

Россиядә автомобиль җитештерү тармагы роботлар белән идарә итә белә торган белгечләргә кытлык кичерә. Бу бушлыкны ничек тулыландырырга? Татарстанда уңышлы эшнең башы бар: Ford Sollers компаниясе белгечләрне әзерләү процессында үзе дә турыдан-туры катнашырга булган. Беренче адымнар ясалган инде – Татарстанда әлеге компания һөнәри урта уку йортлары белән берлектә белем бирүнең дуаль системасын тормышка ашырырга кереште.

Казанның “Зенит” волейбол командасы үз тарихында беренче тапкыр клублар арасында дөнья чемпионатын отты. Ир-ат командалары арасында дөнья чемпионаты 12-17 декабрьдә Польшада узды.

Күрсәткечләрең югары икән, әҗерен дә алырсың – Татарстанның Чаңгы узышлары һәм биатлон федерациясе шундый принцип белән эшли. Кукмарада узган Татарстанда чаңгы узышлары үсешенә багышланган утырышта җиңнәре сызганулы районнарга дистәләгән мең сумлык чаңгы майлары да өләшенде, миллион сумга спорт киемнәре алырга да ышандырдылар.

Мәскәүдә 2018 елда Россия шәһәрләрендә узачак футбол буенча дөнья чемпионатының жирәбәсе уздырылды. Чемпионатта катнашачак 32 команда төркем этабындагы көндәшләрен белде. Россия футбол җыелмасы чагыштырмача җиңел төркемгә эләкте, ә Казанда төркем этабындагы уеннарда ук дөнья чемпионнарын күреп булачак.

Көрәш буенча Татарстан чемпионатының соңгы елларда болай шаулап узганы юк иде әле. Келәмдәге түгел, келәм читендәге көрәшне күз уңында тотып әйтүебез.

Сергей Павликны Татарстан келәменә кертмәгәннәр. Павлик артыннан «тыелганнар» исемлегенә Муса Галләмов, Артур Зөлкәрнәев һәм тагын берничә көрәшче кергән. Ир-егетләр арасында көрәш буенча быелгы Татарстан Республикасы чемпионатының төп яңалыгы шул булды. Тамашачыга кызык түгел: дистә еллар күреп ияләнгәнгәме, алар арасында, Павликсыз көрәш көрәш түгел инде ул, дигән сүзләр дә йөри...

Пермь краеның Кунгур шәһәренә бәйрәм килде! Кунгур халкы көрәш буенча “Урал кубогы” ярышларын бәйрәм буларак кабул итә. Үзләре дә кунакларга бәйрәм ясарга тырыша. Илнең әлеге тарихи шәһәрендә Россиякүләм ярыш инде икенче тапкыр уздырыла. Быел турнир 10-12 ноябрь көннәрендә илнең бил алыша белгән көрәшчеләрен “Зәңгәр кит” физкультура-сәламәтләндерү үзәгендә кабул итеп алды.

20-21 октябрь көннәрендә Казанның “Ак Барс” көрәш сарае бәйрәм рухы белән яшәргә тиеш иде. Татарстан Республикасы Авыл хуҗалыгы һәм азык-төлек министрлыгы призына көрәш буенча республикакүләм ярышлары узсын да, күңел бәйрәм көтмәсен, имеш. Көрәш даирәсе шуны көтте...

Ир-егетләр арасында турнирларга бай көрәш сезонының чираттагысы ачыла – 20-21 октябрь көннәрендә Казанның “Ак Барс” көрәш сараена Татарстан Республикасының Авыл хуҗалыгы һәм азык-төлек министрлыгы призына традицион 22 нче республикакүләм ярышлар уза. Шулай итеп, ике көн дәвамында авыл районнарыннан килгән иң көчле батырларның бил алышуын – көрәш тамашасын күрә алачакбыз.

2 октябрьдә “ТНВ-Планета” каналы аша тарихи вакыйганың шаһите булдык – “Татнефть Арена” боз сараенда Казанның “Ак Барс” һәм Новосибирскиның “Сибирь” командалары арасындагы хоккей матчын татарча шәрехләп бардылар. Хоккей яратучылар моны көтеп алды, оештыручылар: «Тарихта беренче тапкыр!» – дип сөрән салды. Беренче коймак төерле булмадымы?

Биредә барысы да “ат җене” кагылган кешеләр өчен оештырылган иде: бахбайларның бизәлгәнен дә, иярле һәм иярсезләрен дә, гарәп токымлысын да, үзебезнең татарныкы булганын да күрдек... Ә хуҗалары ерак һәм кыска арага чабышларда гына түгел, ат җигү һәм йөк ташу тизлегендә дә сынашты. Хәтта ат дагаларга да өйрәттеләр биредә. Шул рәвешле Арча районы Яңа Кырлай авылында татар халкының онытылып баручы яшәү рәвешен күрсәтергә теләделәр.

Чуваш республикасының Батыр районында танылган авыл – Шыгырдан бар. XV гасырда барлыкка килгән татар авылы дөньядагы иң зур татар авыллары исемлегендә икенче урында тора: 2 меңнән артык хуҗалыкта 6 меңнән артык кеше яши. Казанның Колхоз базарын ит белән тәэмин итеп торган авылдагы һәр йортына кереп, тормышка яраклашу өчен өйрәнер әйбер бар. Юкка гына биредә җиденче тапкыр авыл икътисад форумы уздырылмый торгандыр.

Теләче – көрәшчеләр төбәге. Бу – кире каккысыз аксиома. Шул ук вакытта республиканың иң кечкенә районнарының берсендә дөньякүләм уңышларга ирешкән спортчылары булган, ләкин даны күпмедер дәрәҗәдә көрәшчеләр күләгәсендә калып килгән тагын бер спорт төре үз уңышлары белән мактана ала: 25 ел эчендә Теләче спортчылары армрестлинг (кул көрәше) буенча 60 тапкыр Татарстан чемпионы исемен яулаган.

Аның беренче тапкыр кулына сөлге алып, келәмгә тәүге адымын ясавына 20 елдан артык вакыт узып бара инде. 27 яшьлек егетнең ике дистә еллап көрәшүе гаҗәп түгел – Бразилиядә һәр кеше туп типкән, Канадада алка куган кебек, Теләчедә һәр малай-шалайның көрәшеп караганы бар. Барысы да бил алыша, әмма иләк аша сайланып, каршылыкларны җиңә белгәннәре генә Азат кебек көрәш мәйданнары яулый. Казан шәһәрендә урнашкан көрәш төрләре буенча «Ак Барс» балалар һәм яшүсмерләр спорт мәктәбе директоры, татарча көрәш һәм билбаулы көрәш буенча Россиянең спорт остасы, Көрәш буенча халыкара категорияле хөкемдар, Дөнья кубогы иясе Азат Нурмөхәммәтов "Интертат" электрон газетасы хәбәрчесе белән сөйләшергә бик теләп ризалык бирде.

26 августта “Рубин футболчылары “Казан Арена” стадионында “Тосно” командасы белән очраша. “Тосно” командасына каршы уенны уңышлы уздырган очракта, “Рубин”ның тәнәфескә китәр алдыннан турнир баскычында тагын да югары күтәрелү мөкинлеге бар.

Макларенның мәгълүм докладында хоккейчылар телгә алынса да, мондый хәлне һичкем көтмәгән иде: «Ак Барс» хоккей командасы һөҗүмчесе, узган сезонда КХЛда «Металлург» клубы өчен чыгыш ясаган Данис Зариповның 2016-2017 елгы сезонда тапшырган допинг-тесты уңай нәтиҗә биргән. Уенчы 2019 елның 22 маена кадәр ярышлардан читләштерелде.

Теләче районы Олы Мишә авылында боз яуган һәм гарасат узган. Шушы авылда яшәүчеләр социаль челтәрләрдә табигать стихиясенең нинди нәтиҗәләргә китерүен сурәтләгән видео- фотолар урнаштыра.

Быел июнь аенда Франциянең Клермон-Ферран шәһәрендә мәктәп укучылары арасында бадминтон буенча Европа чемпионаты узды. Халыкара мәктәп спорты федерациясе (ISF) ярдәме белән Мәктәп спорты Милли берлеге (UNSS) тарафыннан 12-14 яшьлек укучылар арасында тәүге тапкыр оештырыла торган ошбу ярышта Россия данын Кайбыч районы Борындык мәктәбе бадминтончылары яклаган. Нибары 35 укучысы булган төп мәктәптә Европа мәйданында ил данын якларлык бадминтончыларны ничек әзерләүләрен без дә күреп кайттык.

Татар исемен дөньяга таныткан, үз уңышлары белән миллионлаган җанатарларын сөендерә алган меңәрләгән татар спортчысы бар. Арада илкүләм ярышларда гына түгел, Олимпиада, дөнья һәм Европа чемпионы булганнары да шактый. Барысы да – безнең горурлык. Бүген шуларның иң-иңнәре булырга лаеклыларын барлыйк.

Кисәк кенә сорасаң, ул ничә тапкыр Татарстан, Россия чемпионатында батыр калуын да әйтеп бирә алмаска мөмкин. Чөнки җиңүләре күп! Сабан туйларында җилкәсенә менеп кунаклаган тәкәләр санының хисабын бик теләсә дә әйтеп бирә алмаячак. Алары тагын да күбрәк. Әле Татарстанда быелгы бәйрәмнәр башланырга да өлгермәде, ул инде Әстерханда узган Федераль Сабан туеннан көрәш батырына бүләк ителгән автомобильгә утырып кайтты. Көрәшеп алган ничәнче машинасы, дисезме? Анысын ул сер итеп саклый. Париж батыры булса да, авылларча гадилеген саклап калган Теләче батыры Раил НУРГАЛИЕВ белән Сабан туйлар алдыннан җәелеп китеп сөйләшү мөмкинлеге туды...

Аның исеме көрәш тарихына алтын хәрефләр белән язарлык. Айрат Гыйлаев – көрәш буенча республика һәм Россиянең күп тапкырлар чемпионы, атказанган спорт остасы, билбау көрәше буенча дөнья чемпионы, грек-рим көрәше буенча спорт остасы. Күп Сабан туйлары батыры, каһарман шагыйрь Муса Җәлил истәлегенә «Ватаным Татарстан» республика газетасы тарафыннан гамәлгә куелган татарча көрәш турнирында иң күп тапкыр җиңү яулаган көрәшчесе дә ул.