Быел Казанда VII Республикакүләм ифтарда яңа рекорд куелды: авыз ачу өчен табыннар һәм футбол кырында җәмәгать белән мәйдан 15 мең кешегә җәелде. Меңләгән мәҗлес кунакларының бер өлеше – республика районнары мөселманнары.

Мөселманнар өчен изге ай - Рамазан ае дәвам итә. Ислам динендәге биш багананың берсе - уразаны тотучыларга сокланмый мөмкин түгел. Казанда яшәүче Гали Гарифуллин да 99 яшьтә (!) булуына карамастан ураза тота.

25 май көнне "Казан-Арена" стадионында чираттагы Республика ифтары узачак. Шул уңайдан, "Татар-информ" мәгълүмат агентлыгында бу изге гамәлне оештыручылар белән матбугат конференциясе узды. Ифтарга кагылышлы кызыклы фактларны укучыларыбызга да тәкъдим итәбез. 

Бүген, 5 май көнне беренче тәравих намазы укылачак һәм мөселманнар уразага керәчәк. ТР Диния нәзарәте вәкилләре Изге Рамазан ае фазыйләтләрен искәртә һәм Рамазан аенда узачак чаралар белән таныштыра. 

Казахстанның башкаласы Нур-Солтан шәһәрендә “Рухи ефәк юлы. Ислам һәм яшьләр: хәзерге заман каршылыклары” IV Дин белгечләре фәнни конференциясе узды. Шул уңайдан конференция эшчәнлеге һәм анда күтәрелгән төп сораулар, аларны чишү юллары турында Россия Федерациясе Диния нәзарәте һәм Россия мөфтиләре шурасы рәисенең беренче урынбасары Рушан хәзрәт Аббясов белән әңгәмә кордык.

Рамазан ае якынлаша. Мөселманнарның зарыгып көтеп алган, гөнаһлардан чистарыну, яңару, яхшыракка үзгәрү ае. Рамазан һәрберебез өчен дә шундый бәрәкәтле ай булсын, көне буе ач тору михнәтендә түгел, ә рәхәт, җиңел үтсен өчен уразага ничек әзерләнергә соң?

Кеше үлгәннән соң кайчак "туганнары кайтып җитмәгән" дип, мәетне җирләмичә торалар. Мәшһүр шәхесләребез белән дә шулай - халык хушлашып калсын дигән нияттән чыгып,җирләүне кичектерәләр. "Гаилә" мәчетенең имам-хатыйбы Рөстәм хәзрәт Хәйруллин бу мәсьәләгә дин ягыннан аңлатма бирде.

Бүген кояш баю белән Бәраәт кичәсе керәчәк. Ул Шәгъбан аеның 14еннән 15енә каршы кичтә билгеләп үтелә. Быел Бәраәт кичәсе 19 апрельдән 20 апрельгә каршы төнгә туры килә. Мөселманнар бу кичәсе аерым бер дулкынлану, шатлык белән көтә. Ни өчен шулай соң?

Коръәнне могҗиза дип атау очраклы түгел. Изге китапта сурәтләнгән күп кенә күренешләр, вакыт узгач, фәнни яктан исбатлана. "Интертат" Коръәндәге 10 төп фәнни факт турында яза. 

Раҗәб аеның ике күркәм кичәсе бар: Рәгаиб һәм Мигъраҗ кичәләре. Рәгаиб кичәсе Раҗәб аеның пәнҗешәмбедән беренче җомгасына каршы киче. Быел ул 7 март киченә туры килә. Бу Мөхәммәт (с.г.в.)нең әтисе Габдуллаһ хәзрәт белән әнисе Әминәнең никахлары булган көн. Рәгаиб - Аллаһ гафу вә рәхмәтен колларына күбрәк иттереп биргән, догалар кабул ителә торган кичә. 

Бүген Татарстан Президенты Рөстәм Миңнеханов Россиянең Баш мөфтие, РФ мөселманнары Үзәк Диния нәзарәте рәисе Тәлгать Таҗетдингә "Дуслык" ордены тапшырды. "Татар-информ" Тәлгать Таҗетдин турында кызыклы фактларны туплады.

Әтнә районы Бәрәскә авылында Татарстанның иң борынгы таш мәчете сакланып калган. Тарихи ядкарьнең тамырлары бик тирәнгә барып тоташа. Казан ханлыгы чорыннан соң татар җирендә төзелгән мәчеткә сәүдәгәр Ибраһим Йосыф нигез сала. Шунысы игътибарга лаек: Казандагы “Мәрҗәни” исемен йөртүче мәчет 1770 елда төзелеп бетә, ә Түбән Бәрәскә авылы Беренче җәмигъ мәчете халыкка 1769 елда ук хезмәт итә башлаган. Тарихи яктан бу мәчет зур әһәмияткә ия булса да, кызганыч, ул озак вакыт ташландык хәлдә көн күргән. Аны торгызу эшләре күптән түгел генә башланып китә.  

"Без яшь чакта болай түгел иде". Хәзер үкенеч катыш ризасызлык белдергән бу сүзләрне никах мәҗлесләрендә еш ишетергә туры килә. Никах укытуның да үз таләпләре бар. Аңа ике якның да әзер булып, яшьләрнең никахның, гаилә коруның бөтен асылын аңлаган хәлдә керешүе кирәк. Таләпләр арасында иң четереклесе – мәһәрдер, мөгаен. Никахта кәләшкә мәһәр бирелергә тиеш. Тик яшь гаиләләрнең күбесе мәһәр турында берни дә белми, аңа уен итеп карыйлар, ул хакта белмәдем, диләр.

Татарстан Диния нәзарәте “Гыйбадәт кылулар турында Нигезләмә”нең яңа басмасын кабул итте. Ул - иман (гакыйдә) һәм гамәл (фикыһ) мәсьәләләрен яктырта. Нигезләмәдә җомга намазын үткәрү тәртибе, корбан чалу, зәкят бирү, никах-талак, балага исем кушу, өчесе-җидесе-кырыгы үткәрү турында сүз бара. Нигезләмә хакында Диния нәзарәте вәкилләре “Татар-информ” мәгълүмат агентлыгында матбугат җыелышында журналистларга сөйләделәр. 

Хәләл һәм хәрәм арасындагы кылдай нечкә ара ничек бүленә? Кибеттән ризык алганда нәрсәләрне белеп торырга кирәк? Хәрәм ризыкның зыяны нидә? Бу хакта “Болгар радиосы”нда Фаил Гыймадовның “Хак дин” тапшыруында ТР Диния Нәзарәтенең “Хәләл” комитеты җитәкчесе Ирек хәзрәт Җиһаншин сөйләде. Тапшыру дәвамында яңгыраган фикерләрнең иң мөһимнәрен “сөзеп”, “Интертат” укучыларына тәкъдим итәбез.

Коръән – безгә Аллаһы Тәгалә тарафыннан иңгән төп бүләк, тормыш энциклопедиясе. Аннан яшәешнең һәр өлкәсенә кагылышлы сорауга җавап табарга була. Хәтта мөселманнар арасында ачыктан-чык сөйләнмәгән интим мөнәсәбәтләр, җенси тормыш турында да. Казанның “Туган авылым” мәчете имам-хатыйбы Нурулла хәзрәт Зиннәтуллин, “Болгар радиосы”ның “Хак дин” тапшыруы кысаларында ислам динендә интим тормыш мәсьәләләренә кагылып узды. Хәзрәтнең бик интим сорауларга җавапларын “Интертат” укучыларына да тәкъдим итәбез. 

Балык Бистәсе районында, Кама елгасыннан 10 чакрым ераклыкта гына урнашкан Олы Елга авылы беренче карашка башка татар авылларыннан бернәрсәсе белән дә аерылып тормый кебек - мәктәп, мәдәният йорты, китапханә... Шул ук вакытта 800 кешелек авылның горурлык булырлык бинасы - 1879 елда агачтан төзелгән мәчете бар, анда әле дә намаз укыйлар. 

Быел Россиядә Яңа ел яллары тугыз көнгә сузылды. Исламның моңа мөнәсәбәте нинди? Озын яллар вакытны исраф итү дип саналмыймы? Бу сорауларны Казан мәчетләре имамнарына бирдек. 

Казанда яңа Җәмигъ мәчете салыначак. Бу хакта Казан Кремле рәсми вәкиле Лилия Галимова да белдерде, ул хакта фикерләрен мөфти дә әйтте. Татарстан Диния нәзарәте рәисенең урынбасары Мансур хәзрәт Җәләлетдин "Татар-информ"га интервьюсында Җәмигъ мәчетенең кайда салынырга тиешлеге, аның ни өчен туксанынчы елларда Яңа Савин районында салынмый калуы, ни өчен җомга намазын Җәмигъ мәчетендә укырга кирәклеге һәм Совет районында ни өчен мәчетләр төзелмәве хакында сөйләде.

Авылларда елга бер тапкыр, җиргә кар яткач кына була торган тагын бер күмәк эш – сугым чоры якынлаша. Кышлатылган үгезләр, симертелгән таналар, үз чиратларын, зур өмәләрне көтеп тора. Ит хәләл булсын өчен малны ничек бугазларга? Бу эштә ничә кеше катнашырга тиеш? Ит сатканда сатулашырга ярыймы? Мөселманнарга терлекнең барлык әгъзаларын да ашарга ярыймы? Бу хакта “Гаилә” мәчетенең имам-хатыйбы, “Татар-информ”ның якын дусты Рөстәм хәзрәт Хәйруллин белән сөйләштек.

Бүген күпчелек мәчетләрдә имам-хатыйблар олы яшьтә, ә яңа гына мәдрәсә тәмамлаган яшьләр авыл мәчетләренә кайтырга ашыкмый, чөнки хезмәт хакы юк. Сәдака акчасы мәчеткә (газга, утка түләү өчен) тотыла, чөнки дәүләт бюджетыннан аның өчен акча каралмаган. Дин әһелләре, мәчет-мәхәллә ишекләре ябылу куркынычын аңлап, чаң суга. Алар бу хакта Казанның Галиев мәчетендә узган түгәрәк өстәл утырышында сөйләштеләр. Имамнарның татар театры һәм журналистларга да әйтер сүзе бар булып чыкты. 

19 ноябрь - Мәүлид бәйрәме, Пәйгамбәребез Мөхәммәд (с.г.с.) дөньяга килгән көн. Бу көн - мөселманнар өчен Корбан һәм Ураза гаетләре кебек үк зур бәйрәм. Аны ничек үткәрергә? Мәүлид ашын бәйрәм көнендә уздыра алмасаң, ни була? Нинди догалар укырга? Таба ашлары пешерергәме? Бу хакта Казанның “Гаилә” мәчете имам-хатыйбы, “Татар-информ”ның якын дусты Рөстәм хәзрәт Хәйруллин белән сөйләштек.

Пәйгамбәребез Мөхәммәд салләллаһу галәйһи вә сәлләм бер хәдис-шәрифендә: “Чир, дәва һәм шифа – бары тик Аллаhыдан. Чирен бирә икән, ул шифасын да бирәчәк. Әй адәм балалары, хәрам юл белән тәнгә шифа эзләргә ашыкмагыз”, - дигән. Шуңа күрә мөселманнар өчен хәләл ысуллар ярдәмендә дәвалану фарыз гамәлләрдән санала. Соңгы вакытта хәләл медицина дигән төшенчәне еш ишетергә туры килә, ләкин аның турында күбебез хәбәрдар түгел...

Казанда Җәмигъ мәчетен салыначак. Бу хакта Казан Кремле рәсми вәкиле Лилия Галимова хәбәр итте. Аның әлегә төгәл урыны билгеле түгел. Татарстан мөфтие Камил хәзрәт Сәмигуллин "Татар-информ"га интервьюсында Җәмигъ мәчете хакында күзаллауларын җиткерде. Мәчет нинди булырга тиеш, мөфти аны шәһәрнең кайсы урынында күрә?

Сәдака Коръән ашларының төп күрке, татарның үзенә генә хас гореф-гадәте булып санала. Әмма ул – шактый бәхәс уята торган гамәл дә. Элек ашларда сәдаканы йорт хуҗасы һәм иң якыннары гына өләшсә, хәзер исә табын артындагы һәр кеше сәдака таратырга тырыша.

Мул уңышның бәрәкәте – гошер сәдакасында. Йөрәкләре мәрхәмәт белән тулы кешеләр бакчаларыннан җыеп алган уңыштан гарип-горабаларга, күп балалы һәм аз керемле гаиләләргә, картлар йортларына, мәдрәсәләргә шул уңайдан өлеш чыгара. “Татар-информ” мәгълүмат агентлыгы хәбәрчесе дә, “Зәкят” хәйрия фондының гошер сәдакасын тарату чарасында катнашып, рухи яктан баеп кайтты.

Ислам дине буенча, ир-атка гаиләсен тәэмин итү бурычы куелган. Кайбер муллалар, хатын-кыз, гаилә тынычлыгы өчен, берничек тә иреннән күбрәк акча эшли алмый дип саный. Хатын-кызларга бизнес төзергә ярыймы икән соң? Акча мәсьәләсенә килеп терәлгәч, ир белән мөнәсәбәтләр үзгәрерме? Мөслимәләрнең бу һәм башка сорауларына “Гаилә” мәчете имам-хатыйбы Рөстәм хәзрәт Хәйруллин җавап бирә.

Казанның Яңа Татар бистәсе зираты XVIII гасырның урталарында бистә белән бер үк вакытта барлыкка килгән. Ислам динен кабул итүгә 1000 ел исемендәге Казан югары мөселман мәдрәсәсе директоры Ильяс хәзрәт Җиһаншин шушы зиратның юл күрсәткечен төзегән. Хәзрәт “Татар-информ” мәгълүмат агентлыгы хәбәрчесенә зиратның татар халкы өчен никадәр әһәмиятле икәнен сөйләде.

Һәр авылның үз мөхтәрәм кешесе, акъәбисе, тере тарихы була. Апас районы Кече Болгаер авылында яшәүче Маһруза әби Газизова – шундый кеше. 30 ел гомерен дин юлына багышлаган мөхтәрәм зат ул. Алай гына да түгел, өч дистә ел эчендә 58 мәет юып, соңгы юлга озаткан батыр йөрәкле остабикә.