Татарстанда соңгы алты елда гаилә фермалары зур тизлек белән артты. Гадәттә, аларның күпчелеге ир-ат исемендә. Ә шул эшчәнлекнең күләгәсендә калучы, таңнан-төнгә кадәр чабучы хатын-кызлар гел икенче планда кала бирә. Юкса, ирләре алып бара торган эшмәкәрлектә хатыннарның роле аеруча да зур.

Урамда 20-25 градус салкын. Ә Саба районы Иске Мичән авылында урнашкан мәктәпнең инде кыярлары өлгергән. Бу елның беренче уңышын 8 мартка җыеп, сатуга чыгаралар.

Хатын-кыз – нәзакәтле зат, иренең эштән кайтышын өйдә генә көтеп утырырга тиеш дигән фикер күптән актуальлеген югалтты. Хатын-кыз үзе акча эшли, үзе бала үстерә, иренә назлы хатын булырга да өлгерә. Актаныш районы Татар Суыксу авылында яшәүче “тракторчы Илгизә” - Илгизә ханым Габдерәшитова – шуның ачык мисалы. Ул бер генә көн дә "хатын-кыз эшендә" эшләмәгән, хезмәт кенәгәсендә бары бер вазифа – механизатор. Шул ук вакытта үзенең төп бурычын үтәп, биш балага гомер бүләк иткән герой ана ул.

Мартның беренче өч көнендә Татарстан VII Бөтенроссия татар авыл эшмәкәрләре съездын кабул итте. Кичә съездның пленар утырышы узды, анда Татарстан Республикасы Президенты Рөстәм Миңнеханов катнашты. Бөтен илдән җыелган татар авыл эшмәкәрләренә Президент нинди киңәш-тәкъдимнәрен җиткерде соң?

Сөт бәясе соңгы арада игътибар үзәгендә. Шәхси хуҗалыгында сыер асраучыларның да, сөт җитештерүче хуҗалык җитәкчеләренең дә төшләренә керә ул. Сөт бәяләре төшә башласа, тормозга басып булмый, тоткан урынны сакларга, ситуациядән чыгу юлларын эзләргә кирәк. Авыл хуҗалыгы предприятиеләрендә сөт планын арттырып үтәүчеләре дә, шул ук вакытта, кул селтәп, иң аста сөйрәлүчеләр дә юк түгел. Татарстанның авыл хуҗалыгы министрының терлекчелек буенча урынбасары Нәҗип Хаҗипов “Татар-информ”га биргән әңгәмәсендә шул хакта сөйләде.

Эшмәкәр Фәнис Хәмәтдинов Кукмара районының берничә авылында ипи һәм кондитерлык продукциясе җитештерә башлаган. "Татар-информ" хәбәрчесенә ул арендага алынган сарайдан һәм гаражга урнаштырылган җиһазлардагы пекарнядан башланган эшнең ни рәвешчә көненә 150 тонна продукция җитештерә торган зур бизнеска әйләнүе турында сөйләде.

"Гел бер хата кабатлана, ә без һаман "Алга!" дибез; Җир шары түгәрәк булгач, барыбер шул урынга кире әйләнеп кайтабыз..." Татарстан Фермерлары һәм крестьян хуҗалыклары ассоциациясе җитәкчесе Камияр Байтемеров республикада фермерларның уңышлары һәм уңышсызлыклары, аларның нинди каршылыклар белән очрашуы һәм дәүләттән нинди ярдәм алулары хакында "Татар-информ" мәгълүмат агентлыгына биргән әңгәмәсендә сөйләде.

Февральдә яшелчә бакчаларында кар ята, салкын көннәр гел кабатланып тора. Тик чын һәм тәҗрибәле бакчачылар кышкы көннәрдә дә эшсез утырмый. “Арбаңны – җәй, чанаңны кыш әзерлә” дигән мәкальне искә алып, күпләр бүгеннән үк киләсе ел уңышын кайгырта. Арча районы Иске Йорт авылында яшәүче һәвәскәр бакчачы Хәнәфи Гарәфиев без килгәндә утыртыр өчен орлыклар әзерләү белән мәшгуль иде.

Татарстанда шәхси хуҗалыкларга ничек ярдәм итәргә, авыл хуҗалыгы кулланучылар кооперативларына ничек булышырга? Татарстан Республикасы авыл хуҗалыгы һәм азык-төлек министры урынбасары Ришат Хәбипов "Татар-информ" агентлыгына интервьюда шул хакта сөйләде.

Арендага бирелгән бай җире өчен печән дә, икмәк тә, акча да алырга мөмкин. Сорый белергә генә кирәк. Авыл хуҗалыгы һәм азык-төлек министрлыгында "Татар-информ"га шулай дип аңлаттылар.

Сөт акчасы – авылның өмет чыганагы да, баш авыртуы да. Хезмәт хаклары вакытында бирелмәсә, пенсияң булмаса, сөт акчасы – авыл җирендә төп капитал булып саналды. Гадәттә, елның бу фасылында сөт акчасы тотрыклырак була иде. Бүген исә ул кимүгә таба бара. "Татар-информ"га Алексеевск районыннан шалтыраттылар. Февраль аенда сөтне җәйге бәяләр белән җыя башлаганнар.

Ак сусарлар хәбәр бирә судагы кондызларга, дип җырлыйлар. Бу юлы кондызларга “зыян капчыгы” буласылары турында кем хәбәр салды икән?! Минзәлә районы Куян авылында яшәүчеләр өчен “ташу” быел күпкә иртәрәк килде – кыш уртасында. Моның сәбәпчесе – кондызлар.

Авыл халкы мал-туар, кош-корт асрамый яшәүне күз алдына да китерә алмый. Бу эш белән гомер-гомергә шөгыльләнсәләр дә, бер булмаса, бер вакыт сораулары туып тора.

Һәр авылда тырыш, кунакчыл, үзләренең энергиясе белән башкаларга да көч биргән кешеләр була. Кышлау авылындагы Рәдис һәм Нәридә Хәкимовлар да әнә шундыйлардан. Тумышы белән шәһәрдән булган сыер савучы ханым һәм балта остасы егетнең ханымның сыер-бозаулар асравы турында ишеткәч, Кышлауга кузгалдык.

Саба районы Корсабаш авылында яшәүче Шәйнуровлар гаиләсендә каз өмәсе дигәч, мин дә күрергә уйладым. Каз өмәсе ул көзге бер эш кенә түгел. Татарда ул элек-электән аралашу, киңәш-табыш алышу, җырлап күңел ачу чарасы да булган. Шәйнуровлардагы каз өмәсе дә шулай узды. Корсабашта каз пешеклисе суга сода салып, сугымчыны сөйләштереп каз өмәсе уздыралар

Бөтен дөнья, бөтен яшәеш электрон хезмәткә күчеп барганда, маллар да читтә калмый. Киләсе ел башыннан маллардан алынган продукция - ит, сөт һәм башкаларына ветеринарлардан бирелгән белешмә электрон формада гына биреләчәк.

Сыерларга азык юнәтү өчен бирелгән субсидия, сөт акчасы үзвакытында түләнү, көтүләр оештырылу – авылларда сыерларның баш санын саклап калырга ярдәм иткән факторлар. Авылда сыер асрау ничә сумга төшә, яки Министрлык сөт сатып алу бәясен 8 сумга арттыру юлын тәкъдим итте.

Комбайнчылар арасында үткәрелгән республикакүләм бәйге Актаныш һәм Балтач районнарының оста игенчеләргә бик бай булуын күрсәтте. Әлеге ике районнан 20 шәр комбайнчы бөртекле культураларны урып-җыюда югары күрсәткечләргә иреште.

Килде ярминкә даулап, килде ярминкә шаулап, бәхет, муллыклар яулап. Сентябрьдән декабрь ахырларынача шәһәр халкы көзге сый-хөрмәткә кинәнә. Быел көзге ярминкәләр 23 нче декабрьгә кадәр оештырылачак дип вәгъдә ителә.

Икмәк җиңел генә килми. Басуда соңгы башакларны урган вакытта ук, игенчеләр инде яңа уңыш турында уйлана. Җир юмарт, тик ул гаять зур тырышлык кертүне сорый. Быел Җир соңга калып уянуына, җылы җитмәүгә дә бирешмәде игенче. Тир түгеп башкарган хезмәтенең әҗерен күрә ул бүген. Игенчеләр сараенда иң оста комбайнчылар хөрмәтләнде. Татарстанның Премьер-министр урынбасары – авыл хуҗалыгы һәм азык-төлек министры Марат Әхмәтов югары нәтиҗәләр күрсәткән иң-иң тырыш 200 комбайнчыны бүләкләде. Авыл хезмәтчәннәре диплом һәм 100 мең сум күләмендә премиягә лаек булды.

Татарстан Дәүләт Советының экология, табигатьтән файдалану, агросәнәгать һәм азык-төлек сәясәте комитеты рәисе Таһир Һадиев "Татар-информ" агентлыгына интервьюсында Президент Рөстәм Миңнеханов юлламасында искәртелеп үтелгән авыл хуҗалыгы һәм эшкәртү сәнагәтенең бүгенге торышына үзенең фикерләрен белдерде. Авыл кешесенә авылда калу өчен нинди шартлар һәм мөмкинлекләр кирәклеген дә әйтеп үтте. Шулай ук бүгенге көн татар театры, әдәбияты, теленә кагылышлы актуаль мәсьәләләргә кагылышлы фикерләре белән дә уртаклашты.

Быел Татарстанда 5 млн тонна икмәк җыеп алдык дип сөенәбез. Шушы сан артында игенчеләрнең көндәлек фидакарь хезмәте ята. Икмәк уңгач, эше дә күп. Комбайнчылар басудан кайтып керми: көн корысында таңнан алып төнгә кадәр уракта. Әмма еллык хезмәтнең әҗере дә бар - быел игенчеләрне Казанда хөрмәтләделәр.

Татарстанда урак өсте, басуларда комбайннар гөжләгән чак. Бөртеклекләрне ындыр табагына озату тәмамланып килгәндә, техник культураларны җыеп алу әле октябрьдә генә көтелә. Быелгы уңыш күрсәткечләре, авыл хуҗалыгында кайбер проблемалар хакында Татарстан Премьер-министры урынбасары – авыл хуҗалыгы һәм азык-төлек министры Марат Әхмәтов белән әңгәмә кордык.

Татарстан шәһәрләрендә көзге ярминкәләр башланып китте. Алар 23 декабрьгә кадәр, һәр шимбә эшләячәк. Биредә республиканың төрле районнарда җитештерелгән җиләк-җимеш, яшелчә, сөт һәм ит продуктларын сатып алырга мөмкин.

Чуваш республикасының Батыр районында танылган авыл – Шыгырдан бар. XV гасырда барлыкка килгән татар авылы дөньядагы иң зур татар авыллары исемлегендә икенче урында тора: 2 меңнән артык хуҗалыкта 6 меңнән артык кеше яши. Казанның Колхоз базарын ит белән тәэмин итеп торган авылдагы һәр йортына кереп, тормышка яраклашу өчен өйрәнер әйбер бар. Юкка гына биредә җиденче тапкыр авыл икътисад форумы уздырылмый торгандыр.

“Сабанда сайрашмасаң, ындырда ыңгырашырсың”, ди татар халык мәкале. Авыл хезмәтчәннәре өчен кылны кырыкка ярыр чак, һәр көн кадерле. Икмәк язмышын хәл итү генә түгел, киләсе ел уңышын да бүгеннән кайгыртырга кирәк. Шуңа күрә басу-кырларда комбайн гөрелтесенә трактор шавы да килеп кушыла. Җирне сукалап, кышка әзерлиләр.

Игенченең уңганлыгы кырларыннан беленә. Ә савымчыныкы? Чиста сыердан, сауган сөтеннән генәме? Юк, эш күрсәткечләреннән генә дә түгел, нәтиҗәләреннән беленә. Мамадыш районы Түбән Ушма авылында яшәүче Сания Насыйбуллина Мордовия республикасының Саранск шәһәрендә узган XXVI Бөтенроссия машина белән сыер савучы операторлар бәйгесеннән җиңү белән кайтты.

Саба районында бу көннәрдә урып-җыю эшләрен төгәлләргә җыеналар. 25 мең гектарга якын чәчү җирләре булган район кырларында тырыш, булдыклы, кулларыннан эш килә торган, әмма хезмәтләре белән мактанмыйча, "шапырынып" йөрми генә, тыныч кына үз эшләрен башкаручы ир-егетләр эшли.

Хәзерге вакытта Татарстанда күпләп сарык үрчетүче фермерларны табуы авыр. Алар юк дәрәҗәсендә. Моның сәбәбе - эшнең мәшәкатьле булуында. Сарык йонын алу кул көче таләп итә, өстәвенә йон бәясе дә бик арзан. Ә менә Питрәч районы Колай авылы фермеры Юрий Рыжов бу проблемалардан чыгу юлын тапкан. Ул йонын үзе коя торган сарыклар үрчетә.

"Җәйнең бер көне ел туйдыра", ди татар халык мәкале. Быел бу гыйбарәнең асылын ныграк та аңладык бугай. Ник дигәндә, җылы җәйге көннәр санаулы гына булды. Ә кызган урак өстендә исә мондый көннәрнең бәһасе аеруча арта. Игенчеләр көнне-төнгә ялгап, икмәк язмышын кайгырта, ил табынын баета.