Тормыш һәркемгә дә җиңел түгел. Якыннар белән дә, читләр белән дә аңлашу – аерым бер сынау. Кайчакта үз туганнарың белән гомерлеккә ачуланышып каласың, ә кайвакыт бөтенләй чит кеше синең иң якыныңа әйләнә.
75 яшен тутырган Факил ага да моны үз тәҗрибәсеннән белә. Хәзер инде ул, картлык елларында булса да, ялгыз түгел, күңеле тыныч. Яшь чакта аны бөтен авыл Факил дип кенә атый иде, соңыннан исә – Факил абзый, йә булмаса, Факил ага, яки җылырак, ягымлырак итеп – Факил абзый дип йөртә башладылар.
Яшь вакытта Факил авылда башкалар кебек иртә өйләнмәде. Егетләргә 25 тулуга, күбесе инде бала-чага белән мәш килгәндә, ул һаман йөрде дә йөрде.
– Факил, күпме әле ялгыз йөрерсең, егет чагың үтеп бара бит, – диләр иде анасы да, туганнары да.
– Миңа болай да начар түгел, – дип көлеп җавап кайтара иде ул. – Өйләнергә һәрчак өлгерермен, ә менә ирекле йөрү – рәхәтрәк.
Факил – тырыш, эшчән егет иде. Авылда «сельхозтехника»да шофер булып эшләде, йөк машиналары йөртте. Эшен җанын биреп эшләгәч, һәркем хөрмәт итте аны. Эчми, тартмый, пөхтә йөрүе белән дә аерылып тора.
Бер көнне аны күрше районга җибәрделәр – запчасть алып кайтырга. Әнисе әйтте:
– Улым, Әминә апаңнарга да кереп чык. Ул күптән безгә кайтырга җыена, тик җай чыкмый. Үзең алып кайт аны.
– Ярар, алып кайтырмын, – диде Факил.
Әминә апасы – шаян, үткен телле хатын. Ул күптән инде Факилне өйләндерү турында уйлана.
Менә шулай, кире кайтканда, Әминә апасы әйтте:
– Туктале, безгә юл уңаеннан Мәликә дигән хатын яши, аңа бер капчык бәрәңге илтеп куярга кирәк.
Факил, әлбәттә, каршы килмәде.
Шунда ул Мәликәне беренче тапкыр күрде – яшь, чибәр, җылы карашлы хатынны. Янында – кечкенә кызы Гөлсу, нибары 5 яшьтә. Бер карашта ук Факилнең йөрәген нидер тетрәтте.
Әминә апасы шул мизгелне күреп, эчтән генә елмайды: «Болардан пар чыгачак...»
Шул көннән соң Факил тынычлыгын югалтты. Мәликәне тагын күрергә теләде. Озак та үтмәде, сәбәп табып, янәдән барып чыкты. Чәй эчтеләр, сөйләштеләр, елмаюлар булды. Ә Гөлсу, кечкенә кызчык, шунда ук аңа ияләште, «Факил абый» дип йөртә башлады.
Өченче очрашудан соң инде Мәликә дә, кызы да, төпле карар кабул итте – алар Факил янына күченеп килде.
Беренче елларда гаиләдә барысы да яхшы булды. Гөлсу үсте, мәктәпкә йөрде, ә Факил аңа әти җылысы бирде. Ләкин вакыт узгач, көндәлек тормыш үзенекен итте.
Факил тәртип яратты – һәр әйбер үз урынында булырга тиеш. Ә менә Мәликә, киресенчә, бу дөньяга җиңел карый торган хатын иде. Өйдә әйберләр тузган, эшләр өелеп тора.
– Нигә син болай һәрвакыт җыештырып йөрисең, Факил? – дип үпкәләп әйтә иде ул. – Син – ир кеше, ә гел минем арттан җыясың.
Факил сүз катмаска тырышты, әмма эчтән рәнҗеде. Шулай да Гөлсу үги әтисен яклады:
– Әни, тәртип булырга тиеш! – ди иде ул.
Әмма бәхәсләр ешайгач, бер көн Мәликә түзмәде:
– Туйдым мин синең тәртипләреңнән! Китәм! – диде.
– Әни, китмә! – дип елады Гөлсу. – Мин монда калам, минем әти янында буласым килә!
– Юк, бар, җыен! – дип өзде анасы.
Шул көнне алар аерылдылар.
Факил өчен иң авыры – Гөлсу белән саубуллашу иде. Ул аны үз кызы кебек яратты, ә хәзер буш өйдә тик тынлык кына калды.
Вакыт узды. Бер заман Факил үзен яңа эшкә багышлады – умартачылыкка. Башта 5 оя куйды, аннары 10га җиткерде. Бал аның кулында бигрәк тәмле чыга иде – чиста, саф, халык яратып алды.
Бер елны язмыш аны бал алырга килгән Люция исемле хатын белән таныштырды. Люция шәһәрдән иде, үзен «кырыс, тәртипле, ләкин ялгыз» дип атый иде.
– Сез шундый пөхтә, акыллы кеше, – диде Люция. – Ә ник әле ялгыз?
– Беркемгә кирәгем юктыр ахрысы, – диде Факил тыныч кына. – Бервакыт гаиләм бар иде, ләкин, күрәсең, язмыш бүтәнчә язган.
Люция, күп уйлап тормастан, әйтеп салды:
– Минем дә ялгыз яшисем килми. Әйдә, бергә яшәп карыйк.
Шулай итеп, алар бер йортта яши башладылар. Әмма 2 ай да үтмәде – Люция шәһәренә кире китеп барды.
– Дөресен әйтәм, авыл тормышы миңа туры килми, – диде ул саубуллашканда.
Факил бары тик елмайды:
– Әйе, бал исе шәһәр баллысына ошамый шул...
Вакыт уза торды. Бер көнне капкасыннан 2 хатын-кыз килеп керде – берсе яшь, икенчесе сабый бала белән.
– Сезгә бал кирәктер, кызлар? – диде Факил, гадәтенчә елмаеп.
Ә яшь хатын аңа туры карады да:
– Ә син, бабай, мине танымыйсыңмы? – диде.
Факил күзләрен зур ачты:
– Гөлсу?!
– Әйе, мин – синең Гөлсуың. Ә бу – минем кызым, Кадрия.
Факил, күз яшьләрен тыя алмыйча, аларны кочып алды.
– Рәхмәт сиңа, кызым, килгәнсең!
– Без монда яшәячәкбез, – диде Гөлсу, елмаеп. – Ирем Факил белән сөйләштек, авыл һавасы кирәк безгә.
– Ничек? Ирең Факил исемлеме? – дип елмаеп сорады карт.
– Әйе, – диде Гөлсу, көлеп. – Күрәсең, язмыш шулай кушкандыр.
Шул көннән Факил абзыйның йорты яңадан җанланды. Кадрия аңа «бабай» дип дәште, ә Гөлсу аны һәр иртәдә кочаклады.
Факил янә бәхет тапты – бу юлы инде тын, сабыр, бал тәме кебек татлы бәхет иде ул.
– Менә шулай, балның тәме дә, тормышның яме дә кешедән тора икән, – дип уйлады ул беркөнне, кулына бал савыты тотып.
Һәм күңеленнән рәхмәт әйтте тормышка – аңа ярату, сабырлык һәм иң мөһиме – яңадан якын кешеләр бүләк иткәне өчен.