ТР Прокуроры: «Түрәләр сәяхәт иткән илләр, кибеттә туздырган акчалар шаккатарлык»

«Без әлегә һәркемгә дә барып җитә алмыйбыз»

«Татар-информ»да узган матбугат конференциясендә агымдагы елның 10 аенда Татарстанда коррупциягә каршы эш нәтиҗәләре турында сөйләделәр.

«Безнең республикада коррупция күренешләрен профилактикалау өлкәсендә күп эшләнә, әмма хокук саклау һәм күзәтчелек органнарының эш нәтиҗәләре безнең әле һәркемгә дә барып җитә алмавыбызны күрсәтә. Ел саен коррупция юнәлешендәге меңнән артык җинаять эше кузгатыла», – дип сөйләде Татарстан Республикасы Рәисенең Коррупциягә каршы сәясәт мәсьәләләре идарәсе башлыгы урынбасары Рөстәм Гаязов.

Массакүләм мәгълүмат чараларында әледән-әле коррупционерларга карата җинаять эшләре кузгатылу, ришвәтчеләргә хөкем карарлары чыгарылу турында яңалыклар чыга, дип билгеләп үтте ул.

«Бу мисаллардан соң, ниндидер дәрәҗәләргә яки тагын нәрсәләргә карамастан, җәзаның котылгысыз булуын аңларлар, дип ышанам», – дип өстәде Рөстәм Гаязов.

«Үзеңне болай тотарга, дәүләткә каршы мондый позицияләрдә булырга ярамый»

Татарстан Республикасы прокуроры Альберт Суяргулов республика тормышына шактый тирәнтен чумып өлгерүе һәм коррупция белән бәйле вазгыять турында күзаллавы турында сөйләде.

«Узган ел мин тотылган түрәләрне яшерергә тырышкан кешеләргә әйткән идем. Үзеңне болай тотарга ярамый, дәүләткә каршы мондый позициядә торырга ярамый. Һәм монда минем карашым үзгәрмәде», – дип белдерде ул.

Ул 2022 елда 1,3 млн сум ришвәт алуда тотылган Тукай районының элеккеге башлыгы Фаил Камаев эшен мисал итеп китерде. Тикшерү версиясе буенча, акчаны ул коммерция оешмасы вәкиленнән алган. Районның элеккеге башлыгы әлеге суммага бу фирмага район объектларында төзелеш эшләре алып баруга подряд килешүләре төзүдә ярдәм иткән.

«Татар-информ» хәбәр иткәнчә, быел июнь аенда Тукай районы прокуроры Руслан Галиев ул вакытта әле район башлыгы булган Фаил Камаевны эшеннән алуны таләп итте. Депутатлар прокурорның тәкъдимен район Советы сессиясендә карады. Шул ук вакытта Камаевның үз теләге белән эштән китү турындагы гаризасы да каралды. Депутатлар, барлык тәкъдимнәрне һәм документларны карап, Камаевны үз теләге белән эшеннән азат итү карарын кабул итте.

«Мин, мисал итеп, Тукай муниципаль районы Советының ышанычны югалту сәбәпле вәкаләтләрен туктату мәсьәләсе каралган карарын китерәм. Мәсьәләне фикер алышуга чыгаргач, депутатларның берсе: «Хөрмәтле депутатлар, мин Камаевның район Советы башлыгы һәм депутаты вәкаләтләрен үз теләге белән туктатырга тәкъдим итәм, чөнки аның гаебе исбатланмаган әле, хәзерге вакытта Камаевка карата эшне карау тәмамланмаган», – дигән цитатаны китерде республика прокуроры.

Прокурор бу хәлне анализларга тәкъдим итте. Ул искә төшергәнчә, Камаев эше белән берничә хокук саклау ведомствосының күп санлы хезмәткәрләре шөгыльләнгән.

«Оперативниклар, тикшерү аппараты, прокуратура, аңа чик кую чарасын сайлаган, безнең материалларны өйрәнгән суд. Димәк, Суяргулов, Липский, Хвостиков, ул вакытта әле ТР Югары Суды Рәисе вазыйфаларын башкаручы Беляев һәм безнең хезмәткәрләр – барысы бергә шулкадәр түбән квалификацияле һәм түбән профессионаллар булып чыга, муниципаль депутатлар безнең эшне түбән сыйфатлы дип санап, Камаевның гаебе, алар фикеренчә, исбатланмаган, дип карар кылдылар», – дип ассызыклады Альберт Суяргулов.

Татарстан прокуроры сорау бирде: «Ул тикшерү белән килешү төзеп, үз гаебен таныды, хәзер алар ни дип әйтерләр?» Мондый мисаллар бик күп, дип өстәде ул.

«Әлегә безнең күз кырына эләкмәгәннәрнең барысы да ачык аңларга тиеш, әгәр без кемгәдер ябышсак, аз тоелмаячак. Эшләрдә даими рәвештә яңа эпизодлар калкып чыга. Шуңа күрә республикада һаман да коррупция белән шөгыльләнүчеләр яки бу турыда уйланучылар, мине ишетегез», – диде Суяргулов.

«Дәлилләрне фальсификацияләү өчен судта җинаять җаваплылыгы бар, сез моның белән бик мавыкмагыз!»

Коррупционерның законсыз рәвештә тупланган мөлкәтен дәүләт файдасына тартып алуга аерым игътибар бирелә.

«2 ел эчендә прокурорлар тарафыннан 600 млн сумга 12 дәгъва белдерелде. Агымдагы елда бездә аерым түрәләрнең криптоактивлар куллануы да кергән 92 миллион сумлык 2 дәгъва бар. Суд инстанцияләре җитештерүендә 533 млн сумлык 8 дәгъва кала», – дип сөйләде Альберт Суяргулов.

Ул билгеләп үткәнчә, түрәләр үзләрен судларда бик елгыр тоталар, аларның мөлкәте, мәсәлән, «бурычка алынган миллионнарга» сатып алынган, дигән ялган белешмәләр бирәләр. Прокурор гадел җәзадан беркем дә кача алмаячагына игътибар итте.

«Мин судлардагы түрәләрне һәм аларның вәкилләрен кисәтергә телим: бездә судта дәлилләрне фальсификацияләү өчен җинаять җаваплылыгы бар, шуңа күрә сез моның белән бик нык мавыкмагыз. Иртәме-соңмы мин бу эшкә дә тотыначакмын», – дип янады прокурор.

Ул мисал китерде: бер гаепләнүче, акчаның каян алынуын аңлату өчен, судка 170 млн сумлык займ килешүләрен алып килгән.

«Миндә сорау: 2,5 млн сум еллык хезмәт хакыгыз белән сез бу займнарны ничек түләргә җыенасыз? Һәм нинди икътисади максат белән? Әгәр дә сез бу акчага фатирлар сатып аласыз, ә аннары аларны сатасыз икән, сезгә, түрә буларак, моның белән шөгыльләнергә кем рөхсәт итте? Бер ситуациядән котылырга тырышып, алар үзләренә башка юнәлештә чокыр казыйлар», – дип аңлатты ТР прокуратурасы башлыгы.

Прокуратура хезмәткәрләре түрәләрнең барлык чыгымнарын җентекләп өйрәнә. Аларның нинди кунакханәләрдә ял итүләрен һәм нинди бренд әйберләрен сатып алуларын тикшерә.

«Кайчак түрәнең тормышы турында укыганда шаклар катасың: ул сәяхәт иткән илләр саны, кунакханәләрнең исемнәре, бренд кибетләрендә тоткан акчалары – шаккатырлык. Кайвакыт мин бу исемнәрне укый да алмыйм, ә анда алар тулы бер исемлек: Gucci, Armani... Модалы киенгән кеше, Татарстанда кыйммәтле кием һәм люкс автоларның барлык брендларының амбассадоры. Сез, хөрмәтле түрәләр, бала-чагамы? Сез безне эшли алмыйбыз дип уйлыйсызмы? Булдырабыз һәм эшләячәкбез», – дип белдерде ул.

«Бу ел эчендә, ышанычны югалту сәбәпле, 8 вазыйфаи зат эштән азат ителгән»

Күзәтчелек ведомствосы хезмәткәрләре мәнфәгатьләр конфликтының 51 фактын ачыклаган, узган ел шундый 24 факт булган.

«Бер мисал: бу эшне Алабуга шәһәре прокуроры эшләде. Районның финанс бюджет палатасы рәисе Садыйковны җаваплылыкка тарттылар. Ул директоры финанс бюджет палатасының әйдәп баручы икътисадчысы булган оешма белән транспорт чараларының торышын тикшереп тору буенча хезмәтләр күрсәтүгә контракт төзегән», – дип сөйләде ул.

Бу ел эчендә 8 вазыйфаи зат ышанычны югалту сәбәпле эштән чыгарылган, 100дән артык коммерцияле сатып алу факты ачыкланган, судларда коррупция эшләре буенча хөкем карарларын 150 кеше тыңлаган. Алардан 21 гаепләнүче реаль җәза алган.

«Без криптобиржалар белән актив эшли башладык. Шуңа күрә коррупционерлар җинаять юлы белән алынган акчаларны легальләштерү һәм чыгару юлы тиздән ябылыр дип өметләнәм», – дип өстәде республика прокуроры.

«Игътибар үзәгендә Актаныш һәм Тукай районнарының элеккеге башлыклары булды, алар быел безгә ришвәтнең уртача күләмен арттырдылар»

«Коррупциягә каршы тору – Татарстан Республикасында төп юнәлешләрнең берсе, ул безнең министрның һәм Россия Федерациясе Эчке эшләр министрының аерым контролендә тора», – диде Эчке эшләр министрлыгының Татарстан Республикасы буенча икътисади куркынычсызлык һәм коррупциягә каршы тору идарәсе башлыгы Рафаэль Усманов.

Бу ел эчендә полиция хезмәткәрләре коррупция юнәлешендәге 972 җинаятьне, дәүләт хакимиятенә һәм хезмәт мәнфәгатьләренә каршы 491 җинаятьне ачыклаган, 435 ришвәтчелек факты, 173 ришвәт алу факты һәм 193 ришвәт бирү факты ачыкланган, дип хәбәр итте Рафаэль Усманов.

«Быел аеруча зур ришвәтләр артканын билгеләп үтәргә кирәк. Ришвәтнең уртача күләме дә арткан – хәзер бу 377 мең сум, узган ел 263 мең сум иде», – ди идарә башлыгы.

Гадәттәгечә, иң күп коррупцион җинаятьләр Казанда, Чаллыда, Яшел Үзәндә, Түбән Кама һәм Әлмәт районнарында теркәлгән.

«Иң әһәмиятле эшләр массакүләм мәгълүмат чараларында яктыртылды. Игътибар үзәгендә Актаныш һәм Тукай районнарының элеккеге башлыклары булды, алар быел ришвәтнең уртача күләмен арттырдылар. Алар 45 миллион сум тирәсе акча алган. Коррупция эшләре ЗАГС идарәсендә дә булды, ТР Гигиена һәм эпидемиология үзәгендә дә товарларның бәясен арттыру юлы белән акча урлау ачыкланды», – дип уртаклашты Рафаэль Усманов.

«Иң күп коррупция җинаятьләре сәламәтлек саклау, социаль хезмәт күрсәтү һәм мәгариф өлкәләрендә»

Быел «Алабуга» ирекле икътисади зонасы җитәкчеләренең берсенә карата җинаять эше судка җибәрелгән, ул законсыз рәвештә 2,5 млн сум күләмендә бүләк алган. Җинаятьне ачыкларга оешманың эчке куркынычсызлык хезмәте ярдәм иткән.

«Сәламәтлек саклау, социаль хезмәтләр күрсәтү һәм мәгариф кебек өлкәләрдә коррупцион җинаятьләр күп. Сәламәтлек саклау өлкәсендә «Сәламәтлек саклау» милли проекты кысаларында коррупция факты ачыкланды, монда халыкка хезмәтләр фиктив рәвештә генә күрсәтелгән. Мәгариф өлкәсендә системалы фактлар ачыкланды – тикшерү медицина көллиятендә дә, Казан дәүләт университетында да дәвам итә», – дип сөйләде Татарстан Республикасы буенча Эчке эшләр министрлыгының Икътисади куркынычсызлык һәм коррупциягә каршы көрәш идарәсе башлыгы.

Рафаэль Усманов билгеләп үткәнчә, медицина белеме өлкәсендә дә ришвәтләр саны күп.

«Ә аннары без: «Бу югары уку йортларыннан нинди белгечләр чыга?» – дигән сорау бирәбез», – ди ул.

Рафаэль Усманов сүзләренчә, бюджет акчаларын урлау белән бәйле коррупция схемалары финанслау күләме болай да зур булмаган район мәгариф бүлекләрендә дә ачыкланган.

«Дәүләт һәм муниципаль заказларны үтәгәндә коррупциячел җинаятьләрне ачыклауга аерым игътибар бирелә. Дәүләт оборона заказы кысаларында да җинаять эшләре кузгатылган, анда, продукциянең бәясен арттыру юлы белән, бюджет акчаларыннан 13 млн сум урланган. Казан кадет интернат-мәктәбенә металл терәкләр китергәндә 1 млн сумнан артык акча урлаган җәмгыять директорына җинаять эше кузгатылган. Контракт суммасы 1,2 млн сум булган, бу суммадан 1 миллион сумы урланган. Шулкадәр оятсыз кешеләр», – дип ассызыклады ул.

«КирМос»ның элеккеге башлыгы һәм аны яклаучылар эш материаллары белән таныша»

Агымдагы елның 10 аенда ТР Тикшерү комитетында коррупционерларга карата 792 җинаять эше кузгатылган, дип сөйләде Россия Федерациясе Тикшерү комитетының Татарстан Республикасы буенча Тикшерү идарәсе җитәкчесе урынбасары Марсель Дулкарнаев.

«Узган ел белән чагыштырганда җинаять эшләре саны буенча үсеш 13 процент тәшкил итте. Нигездә, җинаять турында Республика Тикшерү комитетына кергән һәр хәбәр буенча җинаять эшләре кузгатыла. Кузгатылган җинаять эшләре проценты 98 процент тәшкил итә», – дип сөйләде ул.

Судка 308 эш җибәрелгән, бу – узган ел белән чагыштырганда 42 процентка күбрәк, һәм коррупцион җинаятьләрдә гаепләнүчеләр 37 процентка артыграк. 1000нән артык җинаять тикшерелгән.

«Җаваплылыкка тартылганнар арасында 36 хокук саклау органы хезмәткәре: 23 Эчке эшләр министрлыгы хезмәткәре, 10 Җәзаларны үтәтү федераль хезмәте хезмәткәре, 1 Гадәттән тыш хәлләр министрлыгы хезмәткәре бар. Судка махсус хокукый статуска ия затларга карата кузгатылган 10 җинаять эше җибәрелде. Бу затлар арасында Эчке эшләр министрлыгы тикшерүчесе, адвокат, сайлау комиссияләренең 5 әгъзасы, 1 депутат һәм 2 муниципаль район башлыгы бар», – дип мәгълүмат китерде Марсель Дулкарнаев.

Югарыда әйтелгәннәр белән бергә Казанның Киров һәм Мәскәү районнарының элеккеге башлыгы Сергей Миронов эше дә телгә алынды. Аны үз вәкаләтләрен арттыруда гаеплиләр.

«Бүгенге көнгә эш буенча тикшерү тәмамланды. Хәзер гаепләнүче һәм аның яклаучылары эш материаллары белән таныша», – диде ул.

«Татарстан Республикасында гамәлгә ашыруга 35 млрд сум бүлеп бирелгән илкүләм проектлар зыян күрде»

«Судка Дәүләт төзелеш күзәтчелеге инспекциясенең Төньяк-Көнбатыш территориаль органы җитәкчесе Сәмигуллинга карата эш юлланды, ул, төзелеш вакытында җибәрелгән җитешсезлекләрне яшергән өчен, 2 бүлмәле фатир сатып алуга ташлама рәвешендә ришвәт алган. Фатир аның әнисенә бирелгән, ташлама бәянең яртысын диярлек тәшкил иткән. Республика Дәүләт Советы депутаты, инвалидлар җәмгыяте башлыгы Рифат Ганибаев 3 елга шартлы рәвештә хөкем ителде. Тикшерү һәм суд тарафыннан ачыкланганча, 2018 елда аның күрсәтмәсе буенча реабилитация чараларын кабул итү-тапшыруның 305 ялган акты әзерләнгән. Продукция гражданнарга бирелмәгән», – дип мисал китерде Россия Федерациясе Тикшерү комитетының Татарстан Республикасы буенча Тикшерү идарәсе җитәкчесе урынбасары Марсель Дулкарнаев.

Түбән Кама сусаклагычын эксплуатацияләү идарәсенең элеккеге директоры Фидаил Минһаҗев һәм аның иптәше дә суд карарын тыңлады. 2018 елда алар югары вольтлы электр линияләрен ремонтлауга бүлеп бирелгән 800 мең сумнан артык акчаны урлаганнар.

Республикада гамәлгә ашыруга 35 млрд сум бүлеп бирелгән милли проектлар да зыян күргән.

«Практика күрсәткәнчә, бу акчаларны контрольдә тоту шактый җитди рәвештә аксый. Бу хакта саннар сөйли: агымдагы елда гына да 43 җинаять эше кузгатылган. Искәртеп үтәм, узган ел эчендә нибары 9 иде. Быел судка 18 эш җибәрелде, узган ел 2 генә иде», – ди Марсель Дулкарнаев.

Юл хәрәкәте иминлеге өчен җавап бирүче хезмәткәрләр арасында да фактлар шактый, дип игътибар итте ул.

«Кайбер җинаять эшләрен без судка җибәрдек, кайберләре әле тикшерелә. Югары дәрәҗәле кешеләр дә бар, шул исәптән Баулы районы ЮХИДИ башлыгы да. «Юл хәрәкәте куркынычсызлыгы» ДБУ вазыйфаи затларына карата эшләр бар», – дип сөйләде Тикшерү идарәсе җитәкчесе урынбасары.

Тикшерү коррупционерлар китергән зыянны каплау мәсьәләләренә аерым игътибар бирә.

«Фәттахов эше буенча 120 млн сумлык милек арестка алынган. Драма театры директоры Садреев буенча 105 млн сумнан артык», – дип мисал китерде Марсель Дулкарнаев.

«Безнең максат – төрмәдә утыручы коррупционер түгел. Максат – дәүләткә зыянны кире кайтару. Бүгенге көндә зыян 210 млн сумнан артып китә, аны каплауны тәэмин итү өчен, 550 млн сумнан артык торган коррупционерлар милкенә арест салынды», – дип мәгълүмат китерде Татарстан прокуроры.

«Татар-информ»нан тәрҗемә. Авторы: Елена Фенина