Миңнеханов: «Башта ферманы ябалар, аннары – мәктәп, кибетне. Биш елдан соң авыл бетәчәк»

«Без Аллаһы Тәгаләдән авыл халкы өчен уңайлы һава шартлары булуын сорыйбыз»

Узган җәйдә эссе һава торышы һәм явым-төшем булмау сәбәпле, авыл хуҗалыгы хезмәтчәннәре өчен бик авыр ел булды. Татарстан бары тик 3,6 млн тонна ашлык җыя алды. Бу уңышны алуга агротехнологияләрне куллану ярдәм итте, дип белдерде Татарстан Рәисе Рөстәм Миңнеханов.

«Без 2010 елда 700 мең тонна ашлык алганыбызны хәтерлибез. Корылык та шундый ук булган. Мелиорация, корылыкка чыдам орлык сортларын куллану, технологияләр ашлык белән тәэмин итәргә мөмкинлек бирде. Инвестицияләрне күбрәк кертсәләр дә, аграрийлар шактый күп тавыш ала алмады. Ләкин тагын да начаррак булырга мөмкин иде. Быел кар күп. Без Аллаһы Тәгаләдән авыл халкы өчен уңайлы һава шартлары булуын сорыйбыз», – диде ул.

Рөстәм Миңнеханов билгеләп үткәнчә, бүгенге төп бурыч – язгы кыр эшләрен дөрес оештыру. Бу башлыча авыл хуҗалыгы техникасының әзерлегенә бәйле. Запас частьләр мәсьәләсе актуаль булып кала. «Бүген республикада 15 оешма запас частьләр әзерли, шул исәптән импорт техникасына да. Шул ук вакытта параллель импорт буенча эшләргә мөмкинлекләр табучылар бар», – дип белдерде ТР Рәисе.

Рәис Сәнәгать һәм сәүдә министрлыгына һәм Авыл хуҗалыгы һәм азык-төлек министрлыгына республика территориясендә илебез техникасы һәм запас частьләр җитештерү эшен ничек оештырырга икәнлеге турында уйларга кушты. «Корылык һәм дым җитмәү сәбәпле, безгә эшне яңадан оештырырга кирәк. Экспертлар комплекслы сыек ашламаларның югары нәтиҗәлелеген билгелиләр. Аларны куллану буенча эшне көчәйтергә кирәк», – диде Рөстәм Миңнеханов.

Сыек ашламалар җитештерү, саклау һәм кертү өчен техника һәм җиһазлар сатып алуның 50% субсидияләү турында карар кабул ителде. Моннан тыш, быел ашлама алуга субсидияләр сакланачак – ким дигәндә 50 килограмм актив матдә тупларга кирәк.

«Куркыныч шактый зур. Безгә чәчүлекләрне иминиятләштерергә кирәк. Авыл хуҗалыгы һәм азык-төлек министрлыгы иминият компанияләре белән берлектә иминият мәсьәләсе буенча хуҗалыклар белән даими хезмәттәшлекне тәэмин итәргә тиеш. Корылык шартларында мелиорациягә зур игътибар бирергә кирәк. Әмма шул ук вакытта бездә эшләми торган гидротехник корылмалар бар. Монда программа формалаштырырга кирәк», – дип ассызыклады республика җитәкчесе.

«Терлекчелек юк – димәк, эш юк. Эш юк икән, димәк, кешеләр китә»

Татарстанның терлекчелек аз үсеш алган районнарында халык саны кими, дип белдерде Рөстәм Миңнеханов. «Терлекчелек юк – димәк, эш юк. Эш юк икән – димәк, кешеләр китәләр. Киткән белгечләрне кире кайтару бик авыр булачак. Ферма ябыла, аннары мәктәп, кибет ябылачак. Һәм аннан 5 елдан соң авыл да булмаячак», – дип өстәде ул.

Республика җитәкчесе ассызыклаганча, Татарстан сөт җитештерү күләме югары булган төбәк булып кала. Узган ел 2,2 миллион тонна чамасы җитештерелгән. Кукмара, Балтач, Саба, Әтнә районнарында иң зур күрсәткечләр – тәүлегенә 300-460 тонна сөт.

«Бу юнәлештә актив эшләүче башка районнар да бар, мәсәлән, Минзәлә районы. 4 ел эчендә инвесторлар монда сөт җитештерүне 8 тапкыр арттыра алдылар», – дип билгеләп үтте ТР Рәисе.

Шул ук вакытта, аның сүзләренчә, хәл начарлана гына барган районнар бар. Мәсәлән, Яңа Чишмә районы 10 мең баштан артык сыерны, Спас районы – сыерларның яртысын, Чирмешән районы – 20% югалткан, ә Кама Тамагы районы көтүлекне 8 мең башка киметкән. «Соңгы елларда бу районнарда терлекчелек буенча бер генә инвестиция проекты да тормышка ашырылмаган», – дип белдерде Рөстәм Миңнеханов.

Ул муниципалитет башлыкларына проблеманы хәл итәргә кушты. ТР Рәисе фикеренчә, әгәр фермалар эшләми икән, инициативалы кешеләрне, аларны эшкә мәҗбүр итә алырлык шәхси эшмәкәрләрне эзләргә кирәк.

«Шәхси хуҗалыктагы терлек саны мәсьәләсе сатып алу бәяләре белән бәйле. Сөт сатып алу монополиясе булмасын өчен, район башлыкларына мөрәҗәгать итәм. Күршеләрнең бәясе нинди икәнен, сезнең бәя нинди икәнен күзәтергә кирәк. Әгәр бәяләрне контрольдә тотмасак, шәхси хуҗалыкта бернинди терлекчелек булмаячак», – дип кисәтте ул.

Утырышта шулай ук 2030 елга кадәр Татарстан агросәнәгать комплексын үстерү стратегиясен булдыру мәсьәләсе дә күтәрелде. «Бу – бик мөһим документ. Алга бару өчен яхшы аналитика кирәк. Аны эшләргә һәм кабул итәргә кирәк, дип саныйм», – диде республика җитәкчесе.

«Тулаем алганда, агросәнәгать буенча 590 млрд сумга якын продукция бар»

Татарстан авыл хуҗалыгының тулаем продукциясе буенча Россия төбәкләре арасында бишенче урынны алды. Узган ел республикада ул 289,2 млрд сумга җитештерелгән, дип сөйләде Татарстан Республикасы Авыл хуҗалыгы һәм азык-төлек министры Марат Җәббаров.

«Җитештерү индексы 92,1% тәшкил итте, гәрчә терлекчелек үсеше хисабына тулаем продукция күләмен соңгы елларда уртача күрсәткечләр дәрәҗәсендә саклап калу мөмкин булды. Тулаем алганда, агросәнәгать буенча, азык-төлек сәнәгатен дә кертеп, 590 млрд сумга якын продукция бар. Тулаем төбәк продуктында безнең өлеш – 6,5%», – дип билгеләп үтте докладчы.

Җәббаров ассызыклаганча, узган ел авыл хуҗалыгы җитештерүчеләре өчен ныклык сынавы булды. Аларга явым-төшемнәрнең аз булуы, сәнәгать продукциясенә бәяләр арту, төзелеш материаллары, кредитларның кыйммәтләнүе белән очрашырга туры килә. «Болар барысы да авыл хуҗалыгы продукциясенә бәяләр төшү белән бергә», – дип өстәде ул.

Шул ук вакытта, министр сүзләренчә, республика халкы тулысынча үз җитештерүчеләребездән төп азык-төлек продуктлары белән тәэмин ителгән.

Әмма Татарстанда табышлы авыл хуҗалыгы предприятиеләре өлеше 1,7 процентка кимегән. «Бер яктан, аңлашыла – бу инвестицияләр җәлеп итү һәм объектларның озак вакыт түләнүе белән бәйле. Һәм чыгымнар объектив рәвештә артты. Шул ук вакытта хуҗалыкларның эчке резервлары да күп», – дип белдерде авыл хуҗалыгы һәм азык-төлек министры.

«Терлек санын максатчан киметкән хуҗалыклар бар»

Эре мөгезле терлекнең баш саны теләсә кайсы район һәм хуҗалыкның тотрыклылыгы һәм нәтиҗәлелегенең төп күрсәткече булып тора. Узган ел әлеге күрсәткеч 3 процентка, яки 19 мең башка кимегән, диде Җәббаров.

Терлекләр саны буенча тискәре динамика 27 районда күзәтелә. «Шуңа күрә авыл хуҗалыгы һәм азык-төлек министрлыгы белгечләре муниципалитетларга бардылар, кирәкле эшләрне һәм үтәү срокларын күрсәтеп, тәкъдимнәр калдырдылар. Әмма 1 ел узгач та кабат тикшергәндә, бернәрсә дә үзгәрми торган хуҗалыклар бар», – дип билгеләп үтте авыл хуҗалыгы һәм азык-төлек министры.

Ул узган ел 2022 ел дәрәҗәсенә Татарстан 13 мең тонна ит алып бетермәгән, шуның 10,8 мең тоннасы – кош ите.

Республика йомыркага ихтыяҗны артуын тулысынча канәгатьләндерә. Республикада кулланылганнан 30%ка күбрәк йомырка җитештерелә. 2023 елда җитештерү 2%ка арткан. «Агымдагы елда әлеге күләмне саклап калырга ниятлибез», – дип ышандырды Җәббаров.

Министр хәбәр иткәнчә, республика Рәисе халык өчен яшелчә орлыклары сатып алуга 20 млн сум акча бүлеп бирү турында карар кабул иткән. Бу өстәмә 652 гектар мәйданны яшелчәләргә җәлеп итәргә мөмкинлек бирәчәк.

«2023 елда тармакка гомуми дәүләт ярдәме 18,1 млрд сум тәшкил итте. Быел 18,6 млрд сум каралган», – дип нәтиҗә ясады ул.

«Татар-информ»нан тәрҗемә, Надежда Гордеева