«Татарстанлыларның күбесе традицион рәвештә тавыш бирүдә катнаша»

8 августта Казан Кремленең Гавәми урыннар бинасында сайлаучыларның «Минем тавыш» онлайн-форумының чираттагы сессиясе булды. Форум кысаларында тавыш бирүдә җәмәгать контроленә, сайлау процессының хәбәрдарлыгына һәм ачыклыгына кагылышлы төп мәсьәләләр каралды.

– Без сайлау кампаниясенең ике мөһим этабын — тәкъдим итү һәм теркәүне уңышлы уздык. 10 августта иң кызыклы чор – массакүләм мәгълүмат чараларында агитация башлана. Исегезгә төшерәм, 100 депутат мандатына 427 кеше тәкъдим ителде, шулардан 397 кандидат теркәлде. Сайлауларда катнашырга теләүчеләрнең барысы да шундый мөмкинлек алды. Минемчә, бу — сайлауларның ачык һәм конкурентлы булуының яхшы билгесе, — диде ТР Үзәк сайлау комиссиясе рәисе Андрей Кондратьев.

Татарстанда Бердәм тавыш бирү көненә 1 ай кала гражданнарга сайлаулар турында мәгълүмат бирү процессында төп роль республика массакүләм мәгълүмат чараларына бирелә. Татарстанның сайлау кампаниясе турында халыкка мәгълүмат җиткерү өчен зур ресурслары бар, дип белдерде «Татмедиа» Республика матбугат һәм массакүләм коммуникацияләр агентлыгы җитәкчесе Айдар Сәлимгәрәев. Телеканаллар, радио һәм дәүләт басмалары җәлеп ителгән. Шул ук вакытта эксперт рәсми мәгълүмат чыганакларына мөрәҗәгать итүнең мөһимлеген билгеләп үтте.

- Хәзер фейкларны дөреслектән аеру шактый авыр. Соңгы вакытта без ялган мәгълүматның ни дәрәҗәдә профессиональ һәм сыйфатлы таратылуын күрәбез, ягъни белмәгән кешеләргә дөреслекне фейктан аеру шактый авыр. Шуңа күрә дәүләт массакүләм мәгълүмат чараларының роле бик мөһим: барлык мәгълүмат тикшерелә, аны ышанычлы чыганаклардан алалар.

Татарстан сайлау системасы эшендә иң мөһим стандартларның берсе – җәмәгать күзәтүчеләренең роле турында Россия Федерациясе Иҗтимагый палатасы әгъзасы, «Россия юристлары ассоциациясе»нең Татарстан бүлекчәсе башкарма комитеты рәисе Тимур Какохо сөйләде. Сайлауларны күзәтү нәтиҗәсендә тавыш бирүнең ачыклыгы һәм легитимлыгы тәэмин ителә.

Татарстанның җәмәгать күзәтүчеләре бүген Татарстан парламентына сайлауларга актив әзерләнә. Күзәтүченең алтын стандарты бар: бу — махсус эшләнгән чек-бит, аның ярдәмендә теләсә кайсы актив граждан сайлауларны күзәтүдә катнаша һәм тавыш бирү көнендә сайлау участогында закон нормаларының үтәлүен аңлый ала.

— Әгәр күзәтүченең сораулары туа икән, ул һәрвакыт Россия юристлары ассоциациясе әгъзалары составыннан төзелә торган җәмәгать күзәтүен хокукый яктан тәэмин итү буенча ситуацион үзәккә мөрәҗәгать итә ала. Без теге яки бу кейска анализ ясыйбыз, булган хәлгә хокукый бәя бирәбез, — дип сөйләде Тимур Какохо.

Эксперт республиканың Яшьләр парламенты вәкиле соравына җавап биреп, 18 яшьтән башлап теләгән һәркем күзәтүче була ала, диде. Моның өчен Татарстан Иҗтимагый палатасына мөрәҗәгать итәргә, гариза язарга кирәк, һәм ул кешене укырга чакырачаклар.

Татарстанда сайлау кампанияләрендә актив катнашу, бөтен гаилә белән тавыш бирү традициясе бар. Мондый электораль гадәт буыннан буынга күчеп бара. Социологлар фикеренчә, Татарстан Дәүләт Советына депутатлар сайлауда катнашучылар шактый югары дәрәҗәдә булыр дип көтелә. «Диалог Регионы» автоном коммерцияле булмаган оешмасының Татарстан Республикасындагы бүлекчәсе җитәкчесе Марсель Гыйльмиев үзенең эксперт фикере белән уртаклашты.

— Без тикшеренүләр нәтиҗәләрен анализлаганда, Татарстан халкының төрле дәрәҗәдәге сайлауларда актив катнашуын күрәбез. Мәсәлән, 2024 елның мартында Россия Президенты сайлауларында безнең республикада сайлау участокларына сайлаучыларның 80 проценттан артыгы килгән. Төп мотивлар: үз позицияңне белдерү, кандидатыңны хуплау, гражданлык бурычын үтәргә омтылу, балаларыңның һәм оныкларыңның киләчәге өчен җаваплылык. Киләсе сайлауларда сайлаучыларның мотивациясе якынча шундый ук булыр дип уйлыйбыз, — диде Марсель Гыйльмиев.

Киләсе сайлауларда 17 мең яшь сайлаучы беренче тапкыр үз тавышын бирәчәк. Бүген яшьләр Татарстанда сайлаулар темасы белән актив кызыксына. Республика Үзәк сайлау комиссиясенең «Атмосфера» һәм «Сайлау хокукы мәктәбе» мәгариф проектлары сайлау системасының гражданлык активын формалаштыра. Татарстан Иҗтимагый палатасының яшьләр эшләре, иреклелекне үстерү һәм патриотик тәрбия бирү комиссиясе әгъзасы Дамир Нургалиев иҗтимагый-сәяси процесста яшьләрнең роле турында сөйләде.

— Без Татарстан Республикасы яшьләренең барлык дәрәҗәләрдәге тавыш бирү процессына актив кушылуын күрәбез. Минемчә, бу — актив гражданлык позициясе чагылышы, балаларга туган төбәкләренең киләчәктә ничек үсеш алачагы барыбер түгеллеген күрсәтүче билге. Бүгенге көндә Татарстанда яшьләргә үзләрен күрсәтә алу өчен барлык шартлар да тудырылган, — диде Дамир Нургалиев.

Җәмәгать эшлеклесе һәм блогер Алинә Гыймалтдинова да сайлау процессында катнашу тәҗрибәсе белән уртаклашты.

— Мин, блогер буларак, сайлауларда күзәтүче булып эшләдем. Һәм ни өчен блогерларга сайлау процессын күзәтергә, дигән сорауны бик еш ишеттем. Минемчә, бу — һәркемгә кирәкле бик файдалы тәҗрибә булды. Чынлыкта нәкъ менә блогерлар еш кына актив гражданлык позициясенә ия. Шул ук вакытта теләсә кайсы кеше — җәмгыятьне төзүче, һәркем дөньяны яхшы якка үзгәртә ала. Һәм болар барысы да аның кулында, — диде Алинә Гыймалтдинова.

Дискуссиядә «Минем тавыш» онлайн-форумы тамашачылары да актив катнашты. Теләүчеләр үзләрен кызыксындырган сорауларны бирә һәм экспертлардан киңәйтелгән һәм профессиональ җаваплар ала алды. Очрашу ахырында Татарстан Үзәк сайлау комиссиясе рәисе Андрей Кондратьев республика халкын алда торган тавыш бирүдә актив катнашырга чакырды. Татарстан Дәүләт Советына сайлаулар 8 сентябрьдә узачак. Сайлау участоклары 7:00 дән 20:00 сәгатькә кадәр ачык булачак.

Форум язмасын выборы2024.онлайн сайтында карарга мөмкин, шулай ук «Минем тавыш» проектының социаль челтәрләрендә (https://vk.com/wall-184614946_974).