Кытай Украинадагы хәрби конфликтны туктатырга һәм «салкын сугыш»тан баш тартырга өндәгән. Бу хакта «Коммерсантъ» сайты хәбәр итә.
Пекин, тынычлык сөйләшүләрен башларга, бер яклы санкцияләрне туктатырга һәм Украина ашлыгын сатуга чыгаруны һәм стратегик куркынычларны киметүне гарантияләргә кирәк, дип саный. Бу хакта Кытай Тышкы эшләр министрлыгы сайтында басылган документта әйтелә.
Документ «Украина кризисының сәяси карары буенча Кытай позициясе» дип атала. Ул 12 пунктны үз эченә ала.
- Барлык илләрнең суверенитетын хөрмәт итү. Кытай Халык Республикасы халыкара законнарны, шул исәптән Берләшкән Милләтләр Оешмасы уставын үтәргә, «барлык илләрнең суверенитеты, бәйсезлеге һәм территориаль бөтенлеге гарантияләнергә тиеш» дип саный.
- «Салкын сугыш» менталитетыннан баш тарту. Кытай «бер илнең иминлеген башка илләрнең иминлеге исәбенә ирешеп булмый һәм региональ иминлек хәрби блокларны көчәйтү яки киңәйтү аша тәэмин ителә алмый» дип саный.
- Атышны туктату. Кытай «бәрелештә җиңүчеләр юк» дип билгели һәм «барлык якларга да рациональлекне һәм тынычлыкны сакларга, утка май сипмәскә, конфликтларны кискенләштермәскә, Украина кризисы аркасында кискенләшүгә юл куймаска кирәк» дип саный. Ул Россия белән Украинаның туры диалогын яңартуны хупларга, «хәлне йомшартуга» һәм «атышны комплекслы рәвештә туктатуга ирешергә» кирәк, дип саный.
- Тынычлык турында сөйләшүләрне башлау. Кытай фикеренчә, «диалог һәм сөйләшүләр – Украина кризисыннан чыгар өчен бердәнбер юл». Халыкара җәмәгатьчелек конфликт якларына «сәяси җайга салу өчен ишек ачарга», шулай ук моның өчен шартлар тудырырга һәм сөйләшүләр өчен мәйданчык бирергә ярдәм итәргә тиеш.
- Гуманитар кризисны чишү. Пекин «гражданнар куркынычсызлыгын сакларга» һәм аларны эвакуацияләү өчен гуманитар ярдәм булдырырга һәм бу мәсьәләдә Берләшкән Милләтләр Оешмасы ролен сакларга өндәде.
- Гражданнарны һәм сугыш әсирләрен яклау. Кытай билгеләп үткәнчә, конфликт яклары гражданнар һәм гражданнар объектларына һөҗүмнәрдән тыелырга, хатын-кызларны һәм балаларны якларга, шулай ук хәрби әсирләрнең хокукларын хөрмәт итәргә тиеш. Кытай Россия һәм Украина арасында әсирләр белән алмашу өчен «уңай шартлар» булдырырга чакырды.
- Атом электр станцияләренең куркынычсызлыгын саклау. Кытай, атом электр станцияләренә кораллы һөҗүмнәргә каршы торырга кирәк, дип саный. Документ нигезендә, барлык яклар да атом куркынычсызлыгы конвенциясен үтәргә һәм техноген атом-төш аварияләреннән сакланырга тиеш.
- Стратегик куркынычларны киметү. Пекин атом коралын кулланып булмавын һәм аны куллануга яки куллану куркынычына каршы торырга кирәклеген ассызыклый. Ул шулай ук «төрле шартларда теләсә нинди илнең биологик һәм химик коралын үстерүгә һәм куллануга» каршы.
- Ашлык чыгаруны гарантияләү. Кытай фикеренчә, бар яклар да 2022 елда Россия, Украина, Төркия һәм Берләшкән Милләтләр Оешмасы тарафыннан имзаланган Кара диңгез буенча ашлык ташу турындагы килешүне үтәргә тиеш.
- Бер яклы санкцияләрне туктату. Кытай мондый чаралар «проблемаларны чишмәү генә түгел, яңаларын тудырачак» дип саный. Ул барлык илләрне «бер яклы санкцияләрдән явызларча файдалануны туктатырга» һәм аның урынына «Украинадагы кризисны суытуда роль уйнарга, үсеп килүче илләр икътисады үсеше һәм кешеләрнең яшәү шартларын яхшырту өчен шартлар тудырырга» өндәде.
- Җитештерү һәм тәэмин итү чылбырының тотрыклылыгын тәэмин итү. Пекин билгеләп үткәнчә, дөнья икътисадын якларга һәм аны сәясәтләштерүгә һәм хәрби максатларда куллануга каршы торырга кирәк. Ул энергетика, финанс, ашлык сәүдәсе һәм транспорт өлкәләрендә халыкара хезмәттәшлекне өзмәскә чакырды.
- Сугыштан соңгы җимерек биналарны торгызуга ярдәм итү. Кытай халыкара җәмәгатьчелеккә конфликт зоналарында сугыштан соңгы җимерек биналарны торгызуга ярдәм итү өчен чаралар күрергә кирәк, дип саный, һәм ул бу мәсьәләдә «ярдәм күрсәтергә һәм конструктив роль уйнарга» әзер.
Планның бастырылуын Кытай Коммунистлар партиясенең Үзәк Комитеты комиссиясенең чит ил эшләре буенча канцелярия башлыгы Ван И. игълан иткән.
Бу атнада ул Мәскәүдә Владимир Путин белән очрашкан һәм Кытайның Украина буенча сөйләшүләргә әзерлеге өчен рәхмәтен белдергән.
AFP мәгълүматлары буенча, Пекин план төзегәндә Киев белән киңәшләшмәгән.
Дәүләт Думасында план бастырылганчы ук, Кытай Россия белән элемтәләрне дәвам итүе аркасында, аңа шикләнеп карауларын әйткәннәр.
The New York Times язганча, Европа Кытайның Россияне Украинада хәрби хәрәкәтләрне туктатырга кирәклегенә ышандыру сәләтенә һәм теләгенә ышанмый.