«Хәрби Дан клубы» ассоциациясе рәисе Михаил Черепанов СССРның төрле төбәкләреннән Советлар Союзы Герое исеменә тәкъдим ителгән, әмма орденнар гына алган 310 мөселман кызылармияченең исемнәрен ачыклады.
Идел буе өлкәсендә туучылар
Вәлиуллов Госман Садыйк улы, 1924 елгы, Ульяновск өлкәсе Яңа Малыклы районы Иске Исәнтимер авылында туган. 1942 елда Яңа Малыклы РВК тарафыннан мобилизацияләнә. 1943 елның апреленнән Ленинград һәм I Украина фронтларында хезмәт итә. «Батырлык өчен» һәм «Ленинградны саклаган өчен» медальләре белән бүләкләнгән.
Сержант, РГКның Проскуров бригадасындагы 3 нче понтон-күпер бригадасының Черновицкий аерым мото-понтон күпер батальонының 18 нче отделение командиры.
1943 елның 21 октябрендә кичүдә регулировщик була, дошман авиациясе һөҗүме вакытында яр буенда бер генә автомашинасын югалтуга да юл куймаган. Күпергә зыян килгәч, аны тиз арада торгызуны оештыра. Советлар Союзы Герое исеменә 1944 елның 4 августында тәкъдим ителә. Мохув бистәсе тирәсендә үзенең отделениесе белән беренчеләрдән булып Висла елгасында 30 тонна авырлыкны күтәрә алырлык паром җыя. 1944 елның 1 августында дошман авиациясе паромны сафтан чыгаргач, Вәлиуллов паромны тиз арада төзәтә һәм авыр техниканы кичүне дәвам итә. 3 августта дошман танклары кичүгә һөҗүм итә. Вәлиуллов отделение сугышчылары белән 36 сәгать дәвамында фашистларның атакаларын кире кага, плацдармны һәм кичүне безнең резервлар килеп җиткәнче тотып тора.
1944 елның 30 октябрендә Кызыл Байрак ордены белән бүләкләнгән.
Гыйматдинов Сәгыйть Минхаҗи улы, 1923 елгы, Самара өлкәсе Камышлы районы Мәзгүт авылында туган. Җидееллык мәктәпне тәмамлаган. 13 яшеннән «Ленин юлы» колхозында эшли. 1942 елның мартында Камышлы РВК тарафыннан мобилизацияләнә.1942 елның сентябреннән Дон, Көньяк-Көнбатыш, Сталинград, I, II һәм III Украина фронтларында хезмәт итә.
1943 елның 9 октябрендә Днепр елгасын кичүне элемтә белән тәэмин иткән өчен, Кызыл Йолдыз ордены белән бүләкләнә. 1944 елның 14 апрелендә Александровка авылы янында Көньяк Буг елгасын кичкәндә элемтә урнаштырган өчен II дәрәҗә Ватан сугышы ордены белән бүләкләнә.
Гвардия сержанты, 58 нче гвардия Кызыл Байраклы укчы дивизиясенең 87 нче аерым элемтә батальонының телефон-кабель ротасы отделениесе командиры.
1945 елның 26 гыйнварында Советлар Союзы Герое исеменә тәкъдим ителә. 1945 елның 23 гыйнварында көчле ут астында телефон-кабель линиясе салып, беренчеләрдән булып Фишба авылы янында Одер елгасын кичкән. 1946 елның 26 мартында Кызыл Байрак ордены белән бүләкләнгән. 1945 елда туган авылына кайта, якташы Мөнирәгә өйләнә. Ике улы һәм бер кызы туа. Колхозда хисапчы булып эшли. 1963 елның 7 июлендә вафат була.
Фәезов Яхъя Камалетдин улы, 1923 елгы, Ульяновск өлкәсе Богдаш районы Елхово-Озеро авылында туган. 5 сыйныф тәмамлаган. 1942 елның 20 апрелендә Богдашкино РВК тарафыннан мобилизацияләнә. ВКП(б) әгъзасы. 1941 елның 24 июненнән Көнбатыш, Үзәк, Брянск, Көньяк һәм IV Украина фронтларында хезмәт итә. 1943 елның мартында яралана.
Гвардия лейтенанты, 10 нчы гвардия кавалерия дивизиясенең 40 нчы гвардия кавалерия полкының 1 нче эскадроны пулемет взводы командиры. Советлар Союзы Герое исеменә 1943 елның 7 ноябрендә тәкъдим ителә. 1943 елның 1 ноябренә каршы төндә Кырымда Төрек валын штурмлаганда үз взводы белән дошман траншеяларына 50 метрга якынлаша һәм барлык пулеметлардан көчле ут белән бөтен эскадронның Армянск шәһәренә үтеп керүен тәэмин итә.
Ул сугышта Фәезов взводы танкка каршы 2 туп расчетын, 3 ут ноктасын юк итә, гитлерчылар ротасының контратакасын кире кага. 1 ноябрьдән 3 ноябрьгә кадәр Армянскны азат иткәндә взвод дошманның 3 контратакасын кире кага, 110 гитлерчыны юк итә. Фәезов взводы, дошман тылында 3 көн хәрәкәт итеп, дошманның өстен көчләрен тыеп кала һәм безнең авангард полкны чолгап алу куркынычы тудырмый. Сугышта пулеметчы яралангач, Фәезов үзе пулемет артына баса һәм үзен чолгап алган гитлерчыларга соңгы патронына кадәр сугыша. Гранаталар кулланып, 12 фашистны юк итә һәм боҗрадан чыга. 1943 елның 30 ноябрендә Кызыл Байрак ордены белән бүләкләнгән. 1945 елның 6 июлендә демобилизацияләнә. 1985 елның 6 апрелендә I дәрәҗә Ватан сугышы ордены белән бүләкләнгән.
Хәбиев Алим Солтан улы, 1914 елда Ульяновск өлкәсе Павловск районы Тат-Ипалак авылында туган. 1935 елның 1 ноябрендә Ульяновск ОВК тарафыннан мобилизацияләнә. ВКП(б) әгъзасы. 1942 елның апреленнән 1945 елның 9 маена кадәр фронтта була.
Гвардия капитаны, Кызыл Армия баш командованиесенең 420 нче ерак бомбардировка авиация полкы, 47 нче аерым гвардия разведка авиация Борисов Кызыл Байрак полкы авиаэскадрилиясе штурманы. 1945 елның 27 маенда Советлар Союзы Герое исеменә тәкъдим ителә.
«Пе-2» һәм «Ту-2» самолетларында дошман гаскәрләренең группировкаларын, тимер юл станцияләренең йөкләнешен, авиациянең урнашуын, оборона рубежларын ачыклау буенча дошманның тирән тылына ерак разведкага 101 хәрби задание уңышлы үти. Шул исәптән 5 очыш Берлинга була. Тонналап бомба һәм 2,5 млн листовка ташланган. Һавадан Кенигсберг, Данциг, Гдыня, Щецин, Рига, Вильнюс, Минск, Франкфурт-на-Одере шәһәрләрен, Гитлер-Свинемюнде ракета базасын, һәм тагын дистәләгән совет, поляк һәм немец шәһәрләрен фотога төшерә. Дошманның 3740 тимер юл эшелоны, 2800 самолеты булган 170 аэродром, шосседа һәм юлларда 30000гә якын автомашина һәм повозка, 380 танк, 1800 зенит батареясе, диңгездә 930 судноны теркәгән. Фашистларның техника тупланмаларына бомба һөҗүме ясый.
Дошман авиациясе тарафыннан бәреп төшерелә, ләкин парашют белән котыла. Бик яхшы штурман буларак, катлаулы метеошартларда һәрвакыт сугышчан биремнәрне үтәгән. Үз тәҗрибәсен яшь экипажларга тапшыра.
1945 елның 2 декабрендә Кызыл Байрак ордены белән бүләкләнгән.
Ленин (1944 елның 28 феврале), Кызыл Байрак (1942 елның 4 сентябре һәм 1956 елның 30 декабре), Александр Невский (1944 елның 21 июле), I дәрәҗә Ватан сугышы (1943 елның 21 феврале), Кызыл Йолдыз (1950 елның 15 ноябре) орденнары кавалеры, «Сугышчан казанышлары өчен» һәм «Кенигсбергны алган өчен» медальләре белән бүләкләнгән. 1985 елның 6 апрелендә II дәрәҗә Ватан сугышы ордены белән бүләкләнгән.
Хәбибуллин Минһаҗ Хәбибулла улы, 1910 елгы, Ульяновск өлкәсе Чардаклы районы Янганай авылында туган, 1939 елның 15 ноябрендә Чардаклы РВК тарафыннан мобилизацияләнгән. 1942 елның 5 гыйнварыннан Калинин, I һәм II Украина фронтларында хезмәт иткән. ВКП(б) әгъзасы. Яраланган. I дәрәҗә Ватан сугышы һәм Кызыл Йолдыз орденнары белән бүләкләнгән.
Гвардия капитаны, 5 нче гвардия армиясенең 9 нчы гвардия Кызыл Байраклы Полтава һава-десант дивизиясенең 28 нче гвардия һава-десант укчы полкының укчы батальон командиры. 1944 елның мартында Белоруссиянең Олы Ольшанка авылын азат иткәндә аның батальоны 90 гитлерчыны юк итә һәм 14 кешене әсирлеккә ала. 1945 елның 1 февралендә Советлар Союзы Герое исеменә тәкъдим ителә.
1945 елның 12 гыйнварында фашистларның оборонасын өзеп, 300 километр араны уза, Польшаның Буско-Здруй, Щекоцины һәм Ченстохов шәһәрләрен азат итү өчен шартлар тудыра. 13 гыйнварда, шоссе юлларының зур төенен һәм гитлерчыларның көчле оборона төенен штурмлаганда, Хәбибуллин батальоны Буск-Здруй шәһәренең яртысын азат итә. 16 гыйнварда аның батальоны, 14 сәгать дәвам иткән каты сугыштан соң, 6 гитлерчыны юк итә һәм Щекоцин шәһәрен азат итә. 17 январьда батальон 5 танк һәм 1 батальон пехотаның контратакасын кире кага һәм дошманны Ченстохов шәһәренә кадәр кире кага. 23 гыйнварда көчле артиллерия уты һәм һавадан бомбалар астында аның батальоны Одер елгасының уң кушылдыгын кичеп чыга, плацдарм яулап ала һәм Бриг шәһәрен азат итә. 30 һәм 31 гыйнварда Хәбибуллин батальоны Линден станциясен һәм Хюнерн пунктын азат итә. Барлыгы 300 гитлерчы, танк, 2 бронетранспортер юк ителә, 70 әсир алына, 13 сугыш кирәк-яраклары һәм азык-төлек склады, 4 кыр туплары, 15 автомашина, 18 мотоцикл алына.
1945 елның 28 мартында Кызыл Байрак ордены белән бүләкләнгән. 1946 елның 30 сентябрендә гвардия майоры дәрәҗәсендә демобилизацияләнә.
(Дәвамы бар.)
Чыганак: «Миллиард.Татар», Михаил Черепанов
