Кемнәр ул бумерлар, миллениаллар, зумерлар? Аларны нинди тарихи вакыйгалар формалаштырган? Аларның һәрберсенең төп кыйммәтләре нинди?
Бу сорау белән «Казанские ведомости» корреспонденты социаль психолог, психология фәннәре кандидаты, PhD, доцент, «International Psycho-Educational Projects» (Израиль) халыкара ассоциациясе эксперты Инна Городецкаяга мөрәҗәгать иткән.
Бу – соңгы вакытта популяр булган буыннар теориясе терминнары. Аның буенча, бер тарихи чорда туган кешеләр охшаш кыйммәтләргә һәм социаль-психологик характеристикаларга ия.
Мәсәлән, бумерлар яки сугыштан соңгы буын. Алар сугыштан соңгы оптимизм, технологик прогресс, космоска очу елларында туа һәм үсә. Алар беренчеләрдән булып массакүләм рәвештә югары белем ала башлый.
21нче гасырда туган зумерлар – цифрлы буын, социаль челтәрләрне актив кулланучылар, балачактан даими мәгълүмати шау-шуга яраклаша.
Буыннар концепциясен 20нче гасыр ахырыннан интеллектуаллар актив куллана, тик һәрвакыт искәрмәләр була. Беренчедән, буыннар арасында төгәл вакыт чикләре юк. Мәсәлән, кайбер тикшеренүчеләр 1946-1964 елларда туган кешеләрне «бумерлар» дип атый, икенчеләре – 1943-1960 елларны ала. Ягъни, 1962 елда туган кеше бумерларга да, Х буынына да кертелергә мөмкин. Икенчедән, буыннар теориясе АКШта барлыкка килгән һәм күпчелек Көнбатыш социомәдәни контекстын чагылдыра. Шуңа күрә конкрет илнең тарихы белән бәйле аермаларны исәпкә алырга кирәк.
Шул ук бумерлар СССРда – «җепшеклек» буыны, Х буыны – «торгынлык балалары», миллениаллар – үзгәртеп кору буыны. Шул ук вакытта Россиядәге зумерлар буыны – 2000нче елдан соң туучылар чит илдәге яшьтәшләре белән күбрәк уртак сыйфатларга ия: глобальләшүнең ачык нәтиҗәсе. Әмма, барлык төзәтмәләрне исәпкә алып та, теге яки бу буын шәхесе формалашкан вакыт белән бәйле менталитетның гомуми характеристикалары булуы турында әйтергә мөмкин. Бумерлар турында мин инде әйттем, алар артыннан тарихи яктан Х буыны килә: индивидуалистлар һәм максатларына ирешүчеләр, карьеристлар. Алар икътисадның көчсезләнүен һәм күтәрелешен, кыйммәтләр җимерелүне кичкән. Безнең илдә алар балачакта пионер оешмасына, кайберләре хәтта комсомолга да кереп өлгергән, ә яшьлекләре капитализмга 90нчы елларга туры килгән.
Y яки миллениаллар буыны – 20 гасыр ахырында туган һәм меңьеллыклар алмашыну чорында үскән. Алар технологияләргә ныграк бирелгән. Күпләр шәхси үсешкә һәм үз-үзен үстерүгә омтыла, күп сәяхәт итә, чит телләрне яхшы беләләр. Әмма Россия тикшеренүчеләре билгеләп узганча, «икслар» белән чагыштырганда, миллениалларның амбициозлыгы азрак, һөнәр сайлауда авырлыклар бар.
Зумерларга килгәндә исә, бу – 21 гасыр балалары, олылар дөньясына кереп кенә килүче яшь буын. Алар әле үзләрен күрсәтәчәк. Бу – чагыштырмача тыныч вакытта үскән цифрлы буын. Шул ук вакытта алар психолог кабинетында еш була, карьера казанышларына омтылмый.
Бик гомумиләштереп шуны әйтергә була: бумерлар – системаның нигезе, икслар – карьеристлар, миллениаллар – фрилансерлар, зумерлар – артык эшләүдән качучы буын дип әйтергә була. Аңлашыла ки, бу – бик тупас гомумиләштерү, чөнки шәхес һәм мөнәсәбәтләр буын сыйфатлары белән бәйле булмаган күп кенә башка факторлар белән билгеләнә. Бүген инде альфа буыны туа һәм үсә – бу безнең дөньяга 2010 елдан соң килгәннәр.
Бу буыннарның һәркайсы белән нәтиҗәле аралашуны ничек җайга салырга?
Әтиләр һәм балалар проблемасы – бу дөнья кебек үк күптәнге. Әмма хәзерге дөньяда аның гаилә һәм гаилә нигезләренең роле кими баруы, ә социаль факторларның йогынтысы арта баруы белән бәйле үзенчәлеге бар. Х буыны үзләренең ата-аналарыннан нык аерылып тормый кебек, зумерларның үз ата-аналарыннан аерылу белән чагыштырганда. Шуңа күрә буынара мөнәсәбәтләр төзү өчен һәр буынның үзенчәлеген аңлау гына түгел, ә «дөрес – дөрес түгел», «яхшы –начар» позицияләреннән бәяләүнең катгый стандартларыннан читкә китү дә мөһим. Миллениал өчен яраклы һәм дөрес булган әйбер зумерга бөтенләй барыбер булырга мөмкин, һәм киресенчә.
Чыганак: «Казанские ведомости»