Бөек Ватан сугышында татар хәрби медицина хезмәткәрләренең батырлыклары. Дәвамы

Архив документлары белән эшләгәндә «Хәрби Дан клубы» ассоциациясе рәисе Михаил Черепанов 1939 елдан алып 1945 елга кадәр Татарстанда туып үскән 218 хәрби табиб һәм санитарның хезмәт иткән һәм һәлак булган урыннары турында кыскача мәгълүмат таба алган. Алар арасында – 75 татар. Шул исәптән 3 орден һәм 3 медаль белән бүләкләнгәннәре дә бар. Һәрберсенә аерым тукталыйк.

Сафин Сәмигулла Шакир улы
1922 елда Татарстанның Чистай районы Исләй авылында туа. 1941 елның 11 сентябрендә Кызылармия РВК тарафыннан мобилизацияләнә. ВКП(б) әгъзасы. 1941 елның 25 ноябреннән Үзәк фронтта хезмәт итә. «Мәскәүне саклаган өчен» медале белән бүләкләнгән.

Медицина хезмәте лейтенанты, Оршан дивизиясенең 352 нче Минск укчы полкындагы 1162 нче укчы полкының санитар взвод командиры була.

Кызыл Йолдыз орденын 1944 елның 22 сентябрендә 28 июльдән 4 августка кадәр үз вакытында медицина ярдәме күрсәткәне һәм дошман уты астында авыр яраланган 3 офицерны һәм шәхси кораллары булган 64 кызылармиячене сугыш кырыннан эвакуацияләгәне өчен ала.

1945 елның 8 апрелендә лейтенант Сафин Көнчыгыш Пруссиядә (хәзерге Калининград өлкәсе) барган сугышларда яраланган иптәшләрен кораллары белән сугыш кырыннан шәхсән үзе алып чыккан өчен I дәрәҗә Ватан сугышы ордены белән бүләкләнә. Центин шәһәре янындагы сугышта, яралыларга ярдәм күрсәтеп, граната белән 2 гитлерчыны юк итә. Урам сугышлары вакытында яралы сугышчыларны эвакуацияләүне оста оештыра.

Ләкин икенче бүләкне ул алмаган, чөнки 1945 елның 21 мартында хәзерге Калининград өлкәсе Калининград районы территориясендә Эрнстфельд фольверкасында һәлак булган.

Сираҗиев Абдул Гарәфович
1923 елда Татарстанның Яшел Үзән районы Акъегет авылында туа. 1941 елның августында Нурлат РВК тарафыннан мобилизацияләнә. 1941 елның августында Көньяк, III һәм IV Украина фронтларында сугыша. 4 җиңел җәрәхәте бар.
73 нче гвардия укчы дивизиясенең 5 нче аерым моторлаштырылган танкка каршы огнемет батальоны сержанты, санинструкторы.

1944 елның 19-22 ноябрендә Хорватиядә Батина авылыннан көньяк-көнбатыштарак Дунай елгасының уң ярында плацдармны киңәйтү буенча барган сугышларда көчле артиллерия уты астында беренче медицина ярдәме күрсәткәне һәм 18 яралы кызылармеецны кораллары белән эвакуацияләгәне өчен, 1945 елның 12 гыйнварында Кызыл Йолдыз ордены белән бүләкләнә. Шул ук вакытта үзе дә җиңелчә яралана, әмма сугыш кырында үз эшен дәвам итә. Күрәсең, бүләкне Сираҗиев алмаган, чөнки Югославиядәге Батин сугышы барышында сугыштан кайтмаган.

Насыйбуллин Абдулла Хәбибулла улы
1904 елда Казахстанның Кустанай өлкәсе Тургай шәһәрендә туа. 1941 елның июлендә Казаннан мобилизацияләнә. ВКП(б) әгъзасы. Хатыны Казанда Межлаук урамындагы 29 нчы йортта яшәгән.

1941 елның июленнән Калинин, Сталинград, Көньяк-Көнбатыш, III Украина һәм I Белоруссия фронтларында хезмәт итә. 1945 елның 31 гыйнварында яралана. «Сталинград оборонасы өчен» медале белән бүләкләнә. 1942 елның 5 февраленнән хәбәрсез югалган дип санала.

Медицина хезмәтенең гвардия капитаны, 4 нче гвардия укчы бригадасының кече табибы, 39 нчы гвардия укчы дивизиясенең 117 нче гвардия укчы полкының III нче ранглы хәрби табибы.

1945 елның 26 мартында Польшаның Познань шәһәрен азат итү буенча урам сугышларында ут астында 200 яралы сугышчыга һәм офицерга беренче медицина ярдәме күрсәткәне өчен, Кызыл Йолдыз ордены белән бүләкләнә. Үзе җиңел яраланса да, сугыш кырыннан китмәгән.

25 апрельдә ротаның сугышчан сафларында көчле артиллерия һәм миномет уты астында беренче медицина ярдәме күрсәткәндә, өйләренең берсендә дошманның ут ноктасын штурмлауда катнашкан һәм каты яраланган.

1945 елның 29 апрелендә яралардан вафат була. 2321 нче кыр күчмә госпиталендә ята, Берлин шәһәре янындагы Фридрихсхаген шәһәрендә, Мюгельзеедамм урамында җирләнә. Аның исеме Германиянең Берлин шәһәренең Трептов паркында мәңгеләштерелгән. 1945 елның 28 маенда, үлгәннән соң, I дәрәҗә Ватан сугышы ордены белән бүләкләнә.

Камалов Кыям Камал улы, 1904 елда Татарстанның Кайбыч районы Аюкөйдергән авылында туа. 1941 елның 15 августында Кайбыч РВК тарафыннан мобилизацияләнә. 1941 елның 26 августында Кривой Рог шәһәре янында әсирлеккә эләгә. Кача.

Медицина хезмәтенең гвардия өлкән сержанты, 62 нче гвардия укчы дивизиясенең 182 нче гвардия укчы полкында санинструктор.

1943 елның 28 сентябреннән Днепр елгасын кичкәндә һәм Украинаның Кировоград өлкәсе Онуфриев районы Кудеволовка авылын азат иткәндә беренче медицина ярдәме күрсәткәне һәм сугыш кырыннан кораллары белән 55 яралы сугышчыны алып чыккан өчен, 1943 елның 5 октябрендә «Батырлык өчен» медале белән бүләкләнә.

1945 елның 20 маенда аерым зенит пулемет ротасында патрон ташучы буларак 1942 елның 15 августында Воронеж янындагы һөҗүмдә катнашканы өчен, 282 нче укчы дивизия командованиесе тарафыннан «Сугышчан казанышлары өчен» медале белән бүләкләнә. 1945 елның 23 мартында Алманиядә Нейсе шәһәре өчен барган сугышларда дошманның ут ноктасын юк итә. Аннары алдагы язмышы билгесез.

Камалов Кыям Мөхетдин улы, 1921 елда Татарстанның Буа районы Кырык Садак авылында туа. 1940 елда Шөгер РВК тарафыннан тарафыннан мобилизацияләнә. ВКП(б) әгъзасы. 1942 елның 10 гыйнварыннан фронтта.
Медицина хезмәте лейтенанты, 202 нче укчы дивизиясенең 652 нче артиллерия полкының күчмә медицина пункты хәрби фельдшеры.

1943 елның гыйнварында Новгород өлкәсе Старорусский районының Пустыня авылын азат иткәндә дошманның өзлексез уты астында 47 сугышчыга һәм командирга беренче медицина ярдәме күрсәткәне өчен, «Батырлык өчен» медале белән бүләкләнә.

1944 елның 12 октябрендә Румыниянең Клуж шәһәрендә һәлак була.

Мостафин Магаз Ситдыйк улы, 1921 елның 10 гыйнварында Татарстанның Сарман районы Карашай-Саклау авылында туа. 1941 елда Ворошиловск РВК тарафыннан мобилизацияләнә. ВКП(б) әгъзалыгына кандидат. 1942 елның октябреннән фронтта.

Медицина хезмәтенең гвардия лейтенанты, күчмә медицина пунктының хәрби фельдшеры. Башта Ленинград хәрби округының 7684 нче танк полкында хезмәт итә. Соңрак – 25 нче гвардия диңгез артдивизионында. Сугыш азагына – 34 нче мото-механикалаштырылган бригаданың 12 нче танк полкында, ул 25 нче гвардия механикалаштырылган бригадасына әверелә.

1942 елның 31 декабрендә Псков өлкәсе Великолуксий районы Демя авылын азат итү өчен барган сугышта 178,1 биеклегендә артиллерия уты астында барлык яралы кызылармеецларга беренче медицина ярдәме күрсәткәне өчен, 1943 елның 16 гыйнварында «Сугышчан казанышлары өчен» медале белән бүләкләнә.
1945 елның 25 апрелендә һәлак була.

Фронтта һәлак булган медиклар
1941-1945 елларда фронттан әйләнеп кайтмаган 75 татар медик һәм санитарның яртысы алгы сызыкта яраланган сугышчыларга ярдәм итеп һәлак була. Исемнәрен искә төшерик:

Медицина хезмәте капитаны

Галиев Ризван Гомәр улы, 1919 ел, Чистай районы Талкыш авылы
Мөхәммәдиев Ималий Мөхәммәт улы, моб. Татар ВК
Саттаров Тәүфикъ Ситдыйк улы, 1918 ел, Әгерҗе районы Иж-Бубый авылы

Медицина хезмәте майоры

Зарипов Харис, 1919 елда Буа районы Нурлат авылында туган. Моб. Мәскәү шәһәреннән

Медицина хезмәте лейтенантлары

Гыйззәтов Шамил Шәрифулла улы, 1922, Алексеевск районы Урта Тигәнәле авылы
Җәләметдинов (Халәметдинов) Равил, 1921 елда туган, Алексеевск районы Сакон авылы
Мәхмүтов Минәхмәт Мәхмүт улы, 1922 елда туган, моб. Татар ВК
Терегулов Абдулла Гани улы, 1913 елда Казан шәһәрендә туган.

Медицина хезмәте старшиналары

Вәлиев Кәлимулла Вәли улы, 1918 ел, Биектау районы Маҗар авылы
Мәрданов Миргазиян Мәрдан улы, 1919 елда Азнакай районы Катым авылы. Моб: Төрекмәнстанның Мари өлкәсе Тахта-базар РВК
Мифтахов Вәгыйз Минһаҗ улы, 1902, Көек авылында туган. Моб. Казан шәһәреннән

Медицина хезмәтенең кече сержанты

Солтанов Фәүәт Солтан улы, 1923 ел, Әтнә районы Күңгәр авылы

Санинструкторлар:

Галимов Салих Галим улы,1903 елгы, Лениногорск районы Кирлегәч авылы
Галиуллов Гариф Фәйзулла улы, 1900 елгы, Тәтеш районы Татар Бидәңгесе авылы
Гарифҗанов Рәшит Гарифҗан улы, 1920 елда туган, Казан шәһәре Бауман РВКсыннан мобилизацияләнә
Гыйззәтуллин Зәйнетдин Гыйззәтулла улы, 1903 елгы, Актаныш районы Иске Сәфәр авылы
Гыймадиев Гыйльметдин, 1918 елгы, Яшел Үзән районы Каратмән авылы
Зарипов Харис Зарипович, 1905 ел, Әлки районы Яңа Үргәгар авылы, моб. Ярославль шәһәренең резина комбинаты РВК
Мәҗитов Хәйрулла Мифтах улы, 1913 елгы, Арча районы Югары Бирәзә авылы
Мөхәммәтҗанов Әхәт, 1906 елгы, Зәй РВКнан мобилизацияләнә
Рәфыйков Хәким Сабирович, 1907 елда туган, Казан шәһәре Киров РВКнан мобилизацияләнә
Садыйков Гыйльман Вохрадович, 1911 елгы, Арча РВКнан мобилизацияләнә,
Сәлахетдинов Максим, 1906 елда туган, Әгерҗе районы Кичкетаң авылы
Сибгатуллин Сөнгатулла, Кайбыч районы Бакырчы авылы
Таҗиев Фәрди, 1906 елда туган, Менделеевск районы Бәзәкә авылы
Таҗиев Фатыйх Хәсән улы, 1920 елда туган, Апас районы Дүртөйле авылы
Госманов Хәмәтгәриф Гыйльман улы, 1924 елда туган, Яңа Чишмә районы Шахмай авылы
Хәйретдинов Габделхак Хәйрәзән улы, 1906 елда туган, Яшел Үзән районы Әрә авылы
Хәлиуллин Вәлиҗан Нигъмәтулла улы, 1920, Аксубай районы Иске Ибрай авылы
Хөсәенов Гатуф, 1911 ел, Тукай районы Яңа Мусабай авылы
Хөсәенов Мөслих Мухин улы, Башкортстан, Уфа шәһәрендә туган. Азнакай РВКнан мобилизацияләнә
Шәйхетдинов Риза, 1905 елгы, Казан шәһәре
Шакиров Закир Мөхәммәтдин улы,1903 елда туган, Азнакай районы Уразай авылы
Шакиров Һади, 1905 ел, Балтач районы Шода авылы
Шәрипов Ислам Шәрип улы,1915 ел, Арча районы Сөрде авылы.

«Миллиард.Татар», Михаил Черепанов