Тышкы кыяфәт һәм җенес
Бала җенесен тулысынча әтиләрнең геннары билгели: ул ир-атмы, хатын-кызмы – әтинең Х яки Y хромосомасына бәйле. Әнидән бары тик Х хромосомасы гына бирелә.
Шул ук вакытта, баланың малай яки кыз булуы әтисенең гаиләсенә дә бәйле. Әгәр әти кешенең гаиләсендә кызлар күбрәк туган булса, сезнең кызыгыз туу шансы арта. Ә инде гаиләдә ир-атлар күбрәк булса, малай тууы ихтимал.
Малайлар әниләренә күбрәк охшый, чөнки алар күпчелек билгеләрне аннан мирас ала. Ә кызларның тышкы кыяфәте катлаулырак, чөнки алар ике якның да геннарын мирас итеп ала. Х-хромосомалар кызларга әнидән дә, әтинең дә якын туганнарыннан бирелә, шуңа күрә аларның тышкы кыяфәтен алдан әйтеп булмый.
Интеллект һәм психик сәламәтлек
Интеллект балаларга әниләренең X-хромосомалары аша күчә. Малайларның акыл дәрәҗәсе күбрәк әниләрдән тапшырыла, ә кызларның интеллектуаль мөмкинлекләре ике якның да геннары аркасында формалаша. Әлбәттә, бу – бөтенләй геннарга гына бәйле түгел, баланың үсешенә тәрбия дә зур йогынты ясый.
Психик сәламәтлек
Әти-әниләрнең өлкән яшьтә бала алып кайтуы (40-50 яшьтән соң) генетик мутацияләр тапшыру ихтималын арттыра. Бу – балада психик авырулар барлыкка килүгә китерергә мөмкин: игътибар җитешсезлеге синдромы, биполяр бозылу һәм аутизм. Мондый балалар начар укырга мөмкин, шулай ук үзләренә зыян салу ихтималы артуын да исәптә тотарга кирәк.
Физик сәламәтлек
Геннар мөһим роль уйнаса да, сәламәт тормыш рәвеше тагын да зуррак әһәмияткә ия. Әни кешенең йөкле вакытта туклануы, аның начар гадәтләре булу-булмавы баланың киләчәк сәламәтлегенә зур йогынты ясый. Әти кешенең даими туклануы һәм сәламәт яшәү рәвеше дә баланың физик үсешенә зур йогынты ясый.
Әнидән күчә торган авырулар
Кайбер авырулар тик әнидән генә малайларга күчә, бу аларның X-хромосомасындагы дефектлар белән бәйле. Ир-атларның бары тик бер генә X-хромосомасы бар, шуңа күрә аларда дефектлы генны башка ген белән алмаштыру мөмкинлеге юк. Ә менә хатын-кызларда ике Х-хромосома булганлыктан, алар бу авыруларны мирас итеп алмый. Мәсәлән, гемофилия кебек авырулар тик ир-атларда гына була.
Тешләр
Тешләрнең сыйфаты күбесенчә әтиләрдән күчә. Әмма тешләрнең зурлыгы һәм формасы ике якның да геннарыннан килеп чыга, хәтта әтиләр геннары өстенлек итсә дә.
Күзләр
Күзләрнең төсе дә – нәселдән күчә торган үзенчәлекләрнең берсе. Кара күзләр – доминант сыйфат. Әгәр әти яки әнинең берсе кара күзле булса, балада да күбрәк кара күзләр булачак. Ләкин, зәңгәр яки яшел күзләр балага тик бер яки ике ата-анадан да шундый төсле күзләр булган очракта гына күчә ала.
Чәчләр
Баланың чәчләре дә нәселдән мирас итеп күчә. Әгәр әнинең чәчләре бөдрә, ә әтинең чәчләре туры булса, баланың чәчләре гадәттә дулкынлы булачак. Әгәр ике ата-ана да туры чәчле булса, бала да туры чәчле булачак. Әтидә дә, әнидә дә бөдрә чәчләр булганда, балага күчү ихтималлыгы зуррак.
Буй һәм авырлык
Баланың авырлыгы күбрәк әнинең геннарына бәйле. Әни кеше артык авырлы булса, бала да, гадәттә, ябык булмаячак. Бил нечкәлеге һәм гәүдә авырлыгының 50-80%ы геннарга бәйле, шуңа күрә кайбер кешеләргә авырлыкны көйләү шактый авыр була.
Ни күбрәк күчә?
Бала еш кына ата-аналарның тышкы кыяфәт үзенчәлекләрен мирас итеп ала. Мәсәлән, яңактагы чокырлар күбрәк әнидән күчә, ә буй озынлыгы – әтиләрдән. Шуңа күрә баланың тышкы кыяфәте нәселдәге берничә буын аша күчкән сыйфатлардан тора.
Тешләр
Тешнең сыйфаты күбрәк әтиләрдән күчә, ләкин тешнең зурлыгы һәм формасы ике яктан да килә.
Кәеф
Кәеф, инстинктлар, миһербанлык хисе әтидән килә. Ә хәтер, мәгълүматны кабул итү үзенчәлеге, фикерләү, сөйләшү – әнидән.
Яңактагы чокырлар
Яңактагы чокырлар әнидән килә.
Буй озынлыгы
Буй озынлыгы – гадәттә, әти ягыннан.
Йокы
Йокы рәвеше – әни ягыннан.
Балага күчә торган төп үзенчәлекләр
– Интеллект малайларга күбрәк әнидән күчә, ә кызларга ике ата-анадан да тапшырыла.
– Эмоциональ халәт һәм инстинктлар күбрәк әтиләрдән күчә, ә хәтер, фикерләү һәм сөйләм сәләте – әниләрдән.
– Психик тайпылышлар, артык авырлык һәм тешләрнең сәламәтлеге әтиләрдән күчә, ә йокы үзенчәлекләре – әнидән.
Шулай итеп, баланың тышкы кыяфәте, акылы, сәламәтлеге һәм холкы гаилә геннарына тыгыз бәйле. Тормыш рәвеше һәм тәрбия шулай ук зур йогынты ясый.
Әнидән, әтидән дигәндә бер конкрет кешене генә түгел, «әни ягы», «әти ягы» икәнен исәптә тотарга кирәк, чөнки әни дә, әти дә геннар җыелмасы икәнен онытмыйк.
materlife.ru сайтыннан