Июль кояшы авыл өстенә йомшак кына нурларын сипкән мизгел иде. Кошлар сайрый, болында күбәләкләр оча, тик Камилнең күңеле тыныч түгел.
Ул көннәрдә әтиләренең йөзе кара болыттай булуы, сүзсез йөрүе гаиләдә шомлы тынлык тудырды. Нәсимә апасы да, әнисе Гөлзәминә дә аннан курка башлады. Әле кайчан гына гөрләп яшәгән йорт хәзер салкын һәм тын тоелды. Камил үзе дә аңлый алмады, нәрсә булды...
Бала чагында әтисе Илгиз күңелле, шаян кеше булган. Авылдашлар аның шаяруларыннан көлгән, ә балалар ияреп йөргән. Илгиз үзе бала чагында күрше карчык Хәдичә апаның бакчасына кереп, кызыл алма өзгән.
Бер алма... кечкенә кулларга сыйган бер алма инде. Тик бу алма гына гомерлек үкенечкә әйләнер дип кем уйлаган?
Хәдичә апа, ул вакытта ук үзен «белемле», «остабикә» дип йөрткән, кешеләрдән читләшкән, агачлар белән сөйләшкән, дога белән генә яшәгән. Ул Илгизне алма урлаган өчен каргап кала: «Шушы татлы алма өчен гомереңдә тәм таба алмассың!» — ди.
Еллар үтә, Илгиз үсә, өйләнә, 2 бала үстерә. Каргыш турында беркем дә хәтерләми инде.
Әмма соңгы елларда Илгиз үзгәрде. Башта гына бераз уфтанулар, аннары — дуслар белән «бераз гына» утырулар. Бер караганда, авыл өчен гадәти хәл кебек. Тик Илгизнең күзе сүрәнләнде, йөзе тартылды. Күңелендә нидер сынды.
Башта Гөлзәминә аптырады, төннәр буе тәрәзәдән карап, иренең кайтып керүен көтте. Аннары елады. Ә аннары — дәшми башлады.
Илгиз исә эшкә йөрмәс булды, өйдә тынлык иде. Камил үзе дәшәргә дә курыкты. Сүз әйтсәң, атасы усаллана. Авыл халкы: «Әтиегезгә бозык ясалган», — дип сөйләнде.
Һәркем ул каргышның Хәдичә ападан калганын белсә дә, ачыктан-ачык әйтергә батырчылык итмәде.
Илгизне бозык алган иде. Эчендә тынгылык юк, җаны әрнеп, хәмергә тартыла. Гаиләсенә карата явызлык белән тулы күз карашы да аңлашылып бетми.
Гөлзәминә инде хәлдән тайган. Еллар буе түзгән хатын соңгы тапкыр догалыкларын кулына алды.
— Я раббым, балаларымны сакла, Илгизнең җанын коткар... — диде ул төннәр буе, күз яшьләрен йотып.
Бер яңгырлы, караңгы төндә Гөлзәминә Хәдичә карчык кабере янына барды.
— Хәдичә апа, зинһар, кичер, – диде ул, сыкрап. – Бер генә алма өченме шул газап?
Шул төнне Илгиз, өйгә кайтмыйча, авыл кырыендагы чишмә янында төн кунган. Башы зеңгелди, җаны тынгысыз. Иртән торганда, күзләрендә үзгәреш бар иде. Ниндидер аңлау, тирән сагыш белән кайтып керде ул өенә.
Камил, диванга утырган атасына карап, аның үзгәргәнен тойды. Тик әле әйтергә сүз тапмады.
Илгиз балаларын кочаклап, күкрәгенә кысты. Беренче тапкыр күзләре яшьләнде.
— Мин сезне югалттым, – диде ул, пышылдап.
Шул көннән башлап Илгиз эчүен ташлады. Тик күңелендә авырлык калды. Каргышны оныту җиңел түгел иде.
Гөлзәминә ире янында булды. Сабырлык күрсәтте. Йортка кабат нур кергәндәй тоелды.
Камил, бу хәлләрдән соң, авылдагы балаларга: «Беркайчан да кеше малына тимәгез», – дип сөйли башлады.
Алма урлау гөнаһ түгел сыман тоелса да, кеше рәнҗүе – үзе бер каргыш. Камил моны йөрәгенә уеп куйды.
Еллар үтә, әмма Илгизнең йөзе һаман сагышлы. Ул һәр көнне чишмә янына төшеп, тын гына утыра. Эчми, талашмый, тик тын...
Гөлзәминә исә көн саен дога кыла. Ул ирен гафу иттерерлек дога табарга өметләнә.
Авыл халкы Илгиз турында кабат сөйләшә башлады. Кайсы гаепли, кайсы кызгана. Тик һәркем үз гомеренә сабак ала.
Камил, мәктәпне тәмамлагач, дини уку йортына керергә карар кылды.
— Әти, мин кешеләргә ярдәм итәргә телим, – диде ул.
Илгиз башын иеп, аның кулын кысты.
— Мин синең белән горурланам, улым, – диде ул, күзләренә яшь тулып.
Камил һәрвакыт күңелендә бер сорау йөртте: «Бер алма өченме бу газап?»
Бер көнне ул чишмә янында әтисенең каршына килеп утырды.
— Әти, син Хәдичә апаны кичердеңме? — дип сорады.
Илгиз озак дәшмәде. Аннары:
— Кичердем. Ул мине өйрәтте. Үз-үземне танырга, җанны чистартырга, – диде.
Камил шул сүзләрне исендә калдырды. Гафу итү — иң зур көч икәнлеген аңлады.
Еллар үтә. Илгизнең чәчләре ак кар сыман чал төскә керде. Йөреше акрын, күз карашы сабыр. Авылда инде Хәдичә апа турында сирәк сөйлиләр. Кабере өстендәге зәңгәр кыңгырау чәчәкләре генә җилдә тирбәлә...
