Әдәбият галиме Миләүшә Хәбетдинова Язучылар берлеге корылтае турында: Клоунада!

ТР Язучылар берлеге съездыннан соң фикерләр.

Кичә онлайн-трансляция ярдәмендә ТР Язучылар берлеге съездының барышын күзәттем. (Ахырга кадәр күрсәтмәүләре кызганыч.)

Шулай итеп, аның составында 301 кеше булган. Кызганычка, соңгы 5 елда каләм буенча шулкадәр күп кардәшләр үзләрен беркайда да күрсәтми. Алар язучылар юбилейларында да, ачык лекцияләрдә дә, гавами чараларда да күренми. Югары уку йортлары мөгаллимнәре язучыларны студентлар белән очрашуга чакыруда кыенлыклар кичерә, чөнки 301 «язучы»ның сирәге генә әдәбият яңалыкларына яки замандашларының иҗатына дәлилләп бәя бирергә сәләтле. Кайбер язучылар өчен «испанча оят» тою булды, чөнки алар трибунадан анекдотлар сөйли башлады, уңайсыз фикерләр әйтеп, көнчелектән, «сары» тарих сөйләп, каләмдәшләренең исемнәрен ямьсезләде. Шуңа күрә съездда М.Әхмәтовның тәнкыйтьләве урынлы булды.

Әле күптән түгел генә Һ.Такташ хөрмәтенә кичә үткәрелде, кичәдә аның хөрмәтенә премия алучы бер генә кеше дә булмады. Премияне «үзләштергәннәр», качканнар һәм онытканнар… Тиздән Тукай көннәре... Шагыйрьнең иҗатын пропагандалаган әдәби мәйданчыкларда, мәктәптә, югары уку йортында, урта һөнәри белем бирү учреждениеләрендә Тукай премиясе лауреатлары булган күпме язучыларны күрәчәкбез... Кызганыч, монда Союзда бу премияне бүлгәндә кайнаган энергетиканың һәм дәртнең эзе дә калмаган була… Иҗтимагый активлыкны бик азлар гына күрсәтә...

Хөкүмәт трибунасына барып җиткәч, әдип, ни аяныч, телсез кала. Марат Әхмәтов язучыларның дәүләт өчен уңайлы булган тактикасын: дәшми калу, дөресрәге, тупланган проблемалар турында «дәшми калу» осталыгын бик төгәл формалаштыра. Соңгы елларда дәшмәскә күнеккән язучылар фонында Марат Әхмәтов үзе бөркет кебек күренә, чөнки Союз эшчәнлегенә тиешле анализ башлангычларын күрсәтә алган бердәнбер кеше булып тора. Сүз уңаеннан, Союзның эшчәнлеге елына 120 млн га төшә, әгәр мин ревизия комиссиясе әгъзасының чыгышыннан дөрес аңлаган булсам.

М.Әхмәтовның тәнкыйтьләве конструктив булды, ул катнашучыларның барысына да адресланган иде, әмма Берлек рәисе эшчәнлегенә кагылмады. М.Әхмәтовның бердәнбер гаебе шунда булды ки, ул, хакимияткә шулай уңайлы булуы белән мавыгып, гамәлдәге председатель кандидатурасының үзе тарафыннан да, Рәис тарафыннан да яклануын әйтеп, сайлау процессына артык катышты.

Әйе, иҗат Берлегендә демократия турында бөтенләй оныттылар. Зиннур Мансуров, съездда председатель сыйфатында булып, трибунага якын килергә батырчылык иткән чыгыш ясарга теләүчеләргә сүз әйтергә ирек бирмичә һөҗүм итте.

Минем бигрәк тә Ләбиб Леронны тыңлыйсым килә иде. Кызганыч, барып чыкмады...

Председательнең доклады, хисапка караганда, күбрәк риторик иде. Чыгышның асылы: проблемалар дөнья кебек иске, һәм без бернинди яңалык кертмәдек... М.Гафури заманындагы кебек инерт.

Хисап чыгышыннан соң фикер алышу урынлы булыр иде. Кызганыч, Язучылар берлеге демократиядән ерак һәм анализ өлешендә аксый булса кирәк, шуңа күрә Союз рәисе нәрсәне дә булса анализлауны кирәк тапмаган.

Кандидатларны күрсәтү дә клоунаданы хәтерләтте. Хәзерге председательнең дә, тәкъдим ителгәннәрнең дә программалары юк иде... Нәрсә өчен тавыш бирергә?!!! Дуслар, әгәр сез партия контроленә һәм цензурага әйләнеп кайткансыз икән, әйдәгез, ахыргача кысып бетерик! Гадәттә, съездлар бишьеллык планны раслау белән тәмамлана иде...

Залда беркадәр җанлану трибунага хатын-кыз язучы килеп кергәч кенә күзәтелде (гафу итегез, исеме билгесез, беренче тапкыр күрдем) (ул – шагыйрә Җәмилә Әхтәмова иде. – ред.). Ул уставка язучыларның төп чаралары вакытында исерткеч эчемлекләр куллануны тыюны кертергә тәкъдим итте, бигрәк тә Язучылар берлеге бинасы территориясендә. Монда «дары савытларында әле дары да барлыгы» күренде... Зал, трибуна кебек үк, ризасызлыгын белдереп, шаулый башлады... Съездда председательлек итүче, акчаны әрәм-шәрәм итүдә гаепләнгәч, бераз аптырап калды: СВО елында, фронтта солдатлар күп нәрсәгә мохтаҗ булганда, юбилей кичәсен үткәрү өчен ярты миллионнан артык акча сарыф итүдә гаепләү иде бу.

Съездда җәмәгать позициясен тагын бер язучы – Тәлгать Галиуллин күрсәтте: ул съезд карарына яңадан татар факультеты ачу турындагы үтенечне кертергә тәкъдим итте... Әмма зал аның инициативасына колак салмады....

Уставны тикшергәндә, башка Союзларның уставларын ачыктан-ачык өйрәнгән Рәмис Аймәт тә активлык күрсәтте, әмма аның тәкъдимнәре процедура буенча таләп ителгәнчә тавыш бирүгә чыгарылмады. Зиннур Мансуров аңа таләпләрен Президиум сукносына куярга кушып ташланды...

Бу спектакльдә альтернатив кандидатура роле бирелгән Хәбир Ибраһим съездда рәхәтләнеп күңел ачты.

Союзның рус секциясе тавышы бөтенләй яңгырамады... Аларның хисабын Союз рәисе укыды... бу – алдан күрүчәнлек түгел иде...

Безнең гигантомания белән интегүче Союз, дәүләт утын ташламаса, юкка чыгарга әзер булган Атлантиданы хәтерләтә. Алар үз иҗатларын популярлаштыру белән шөгыльләнмиләр, укучылар белән эшләмиләр, киләчәк турында уйламыйлар, шуңа күрә яшьләр белән эшләмиләр, ә иң кызыгы – укудан туктаганнар һәм иҗатташларының хезмәтенә битараф, классиклар турында әйтеп тә торасы юк.

Съездда шәһәр үзәгендә яшьләр, туристлар, шәһәр кунаклары тупланган китап кибете булмау турындагы мәсьәләне күтәрү урынлы иде.... Кызганыч, аның кайгысы булмады... Үзеңдә дәүләт акчасына минитипография ачып, китапны Милли китапханәгә җыю уңайлы. Язучылар берлеге бүген эшчеләр иҗат оешмасына караганда күбрәк «собес»ны хәтерләтә.... Көн тәртибендә хәтта яшьләрнең юаш тавышын ишетү дә, күрү дә юк иде... Безнең Союз үзенең мөстәкыйльлеге һәм саны белән мактана, әмма съезд күрсәтепме күрсәтте: кем кулында – тезген, ә муенында – муенчак, алар, әлбәттә, иҗат кайгысын гына түгел, тавышны да югалтырга мөмкин....